In Nederland stranden ongeveer één op de drie huwelijken. Bij veel van deze scheidingen zijn kinderen betrokken. Veel kinderen krijgen dus te maken met een scheiding van hun ouders. Dat brengt veel psychologische gevolgen met zich mee. Een scheiding is enorm ingrijpend voor kinderen.
Twee keer zoveel problemen
Naar schatting maken per jaar 70.000 thuiswonende kinderen een scheiding van hun ouders mee. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat deze kinderen twee keer zoveel kans hebben op emotionele problemen vergeleken met kinderen waarvan ouders bij elkaar zijn. Een scheiding is dus een risicofactor voor het ontwikkelen van problemen. Een kind heeft geen invloed op de keuze van ouders om uit elkaar te gaan, terwijl zijn leven wel ingrijpend verandert. Een verhuizing, een wisseling van school en je vader en/of moeder minder vaak zien. Veel kinderen voelen zich hierdoor afgewezen, in de steek gelaten en eenzaam.
Bij sommige kinderen komen de psychologische gevolgen van een scheiding meteen tot uiting, maar bij de meeste kinderen pas iets later. Bijvoorbeeld als de verhuizing achter de rug is of als conflicten tussen ouders zijn afgenomen.
Risico op ernstige negatieve gevolgen
De manier waarop de scheiding verloopt speelt een belangrijke rol bij de ernst van de psychologische gevolgen van een scheiding. Er is vaak sprake van een lange periode van onrust: ouders hebben ruzie, er zijn spanningen en er is onzekerheid over de toekomst. In deze periode is er vaak minder tijd en aandacht voor de kinderen. Hoe langer deze periode duurt, hoe heftiger dit is voor kinderen.
Met name een vechtscheiding heeft negatieve psychologische gevolgen voor een kind. Een kind loopt het risico om betrokken te raken bij ruzies en ziet geen positief voorbeeld van het oplossen van problemen. Ruzies tussen ouders gaan vaak samen met veel onveiligheid. Kinderen kunnen een deel van hun zelfvertrouwen en van hun vertrouwen in de wereld verliezen.
Gevolgen op korte termijn
Er zijn verschillende psychologische gevolgen op korte termijn bekend bij kinderen die een scheiding meemaken. Kinderen kunnen somber worden, zich terugtrekken of last krijgen van angsten. Angsten komen veel voor, met name bij jongere kinderen. Bijvoorbeeld verlatingsangst of angst om de andere ouder ook te verliezen. Bij jonge kinderen wordt ook vaak een terugval in de ontwikkeling gezien (bijvoorbeeld weer bedplassen) of psychosomatische klachten (zoals buikpijn, hoofdpijn of slaapproblemen).
Oudere kinderen hebben vaak last van concentratieproblemen op school. Leerprestaties kelderen vaak in de periode van de scheiding. Kinderen in de basisschoolleeftijd maken zich vaak zorgen over hun vader of moeder en schuldgevoelens komen veel voor op deze leeftijd. Kinderen denken dan dat zij de oorzaak zijn van de scheiding en dat is een zware last. Ook kunnen problemen met leeftijdsgenootjes ontstaan. Een kind in een echtscheidingssituatie uit z’n frustraties en zorgen vaak in een andere omgeving dan thuis. Er kan sprake zijn van boosheid. Sommige kinderen zullen hun verdriet, onbegrip en angsten uiten door middel van opstandig gedrag. Ze luisteren dan niet meer, zijn druk of zoeken grenzen op. Bij pubers kan dit te zien zijn door vandalisme, alcohol- of drugsgebruik, maar ook somberheid en terugtrekgedrag komt bij pubers vaak voor.
Gevolgen op lange termijn
Naarmate de tijd verstrijkt na de scheiding nemen de negatieve gevolgen af voor een kind. De tijd rondom de scheiding is dus het meest heftig voor kinderen. Althans, dan zijn de psychologische gevolgen het meest zichtbaar. Toch zijn er uit onderzoek ook lange termijn effecten bekend. Een scheiding kan invloed hebben op het vertrouwen in jezelf en op het vertrouwen van mensen in je omgeving. Kinderen van gescheiden ouders hebben een groter risico om zelf ook te scheiden als ze volwassen zijn.
Kinderen van gescheiden ouders hebben over het algemeen een lager opleidingsniveau en hebben meer risico op het ontwikkelen van problemen zoals somberheid, angsten en depressies als ze volwassen zijn.
Negatieve gevolgen voorkomen
Psychologische gevolgen van een scheiding zijn niet te voorkomen. Elke scheiding is ingrijpend en heeft enige impact op een kind. Toch blijkt dat de meeste kinderen opgroeien tot een goed functionerende volwassenen.
Negatieve gevolgen kunnen verzacht worden door de omgeving van een kind. Als ouder kun je je kind helpen door een goede samenwerking op te bouwen met je ex-partner en met respect over je ex-partner te praten. Geef goede informatie en steun je kind waar je kan.
Maar ook als juf, meester, buurvrouw, tante of oom kan je helpen. Luister naar een kind, laat weten dat de scheiding niet zijn of haar schuld is en biedt erkenning en begrip voor de emoties die een kind voelt.
Bronnen
1. Amato, P. (2000), The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and the Family, 62, 4, pp.1269-1287.
2. Centraal Bureau voor de Statistiek (www.cbs.nl)
3. Nederlands Jeugdinstituut (www.nji.nl).
4. Molen, H. van der, S. Perreijn en M. van den Hout (2007), Klinische psychologie: theorieën en psychopathologie. Groningen: Wolters-Noordhoff.
5. Spruijt. A.P. Ouderlijke scheiding en de gevolgen voor kinderen (2006). Tijdschrift van de Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie, 32, 37-52.
6. Spruijt, E. & Kormos, H. (2009). Handboek scheiden en de kinderen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
7. Pinedo, M., P. Vollinga (2013), ‘Aan alle gescheiden ouders, leer kijken door de ogen van je kind’. Utrecht, Bruna. Stichting Villa Pinedo (www.villapinedo.nl)
Interessant artikel, bedankt! Ik ben ook wel benieuwd naar de gevolgen voor het kind van de situatie NA de scheiding. Ik ben ontwikkelingspsycholoog, en werk nu net met alleenstaande moeders. Ik zie vanalles voorbij komen bij alleenstaande moeders waarvan ik denk dat het invloed heeft op het kind. Denk alleen al aan de financiële situatie, huisvesting, emotionele beschikbaarheid en zelfvertrouwen van de ouder die er plots alleen voor staat. Dit soort onderwerpen spelen vaak lang na een scheiding nog. Zou ik me wel in willen verdiepen ook! Al is het natuurlijk moeilijk uit elkaar trekken waar welke gevolgen door ontstaan (het scheidingsproces zelf of de verandere situatie daarna). We hebben tenslotte te maken met “samenhang” tussen factoren.
Ha Pandora,
Dank voor je boeiende reactie. Je stelt een heel interessante vraag. De factoren die je noemt spelen zeker een rol. Ik ben het helemaal met je eens dat in ons vak alle factoren altijd samenhangen en invloed op elkaar hebben.
Er is bekend uit onderzoek dat hoe meer veranderingen er zijn na de scheiding hoe groter de negatieve gevolgen voor een kind (veranderingen zoals verhuizing, verlies contact familie, financiële achteruitgang, verandering school, stiefgezin). Ook blijkt uit onderzoek dat persoonlijke problemen van de ouder waarbij het kind woont, langdurige en aanhoudende ruzies tussen ouders en een slechte band met de ouder waar het kind niet woont allemaal samenhangen met meer problemen voor kinderen. Er blijkt dus inderdaad een verband met de veranderde situatie na de scheiding en het welbevinden van een kind met gescheiden ouders.
Zeer goede uitgebreide post over de psychologische gevolgen bij kinderen bij een scheiding.
Ik heb met veel interesse het artikel gelezen, het was erg interessant.
Bedankt! leuk om te horen!
Heel interessant artikel. Ik zit nu net middenin de nieuwe situatie na de scheiding. De reacties op korte termijn zijn heel herkenbaar momenteel. Ik ervaar en denk ook dat dit de meest heftige periode gaat zijn. Mijn twee pubers zijn heel verschillende personen. De oudste ondergaat het allemaal gelaten, trekt zich terug. De jongste is heel verdrietig en boos, en is momenteel zeer vaak ziek/ niet lekker/ hoofdpijn.. Gelukkig is het contact met mijn ex goed en hebben de kinderen naast de vaste week op week af, geen beperkingen om de andere ouder op te zoeken of te appen. Wij wonen op 7 km van elkaar, tijdens de herfst en winter niet echt aantrekkelijk om s avonds te doen, straks in het late voorjaar en zomer wel. Ik hoop dat we deze onrustige tijd goed te boven komen. Is er een grove inschatting te maken hoe lang die eerste heftige reacties duren en er gewenning en langzame acceptatie komt?
Beste moeder,
Bedankt voor je reactie. Ten eerste wat fijn dat het lukt om goed contact met uw ex-partner te hebben. Dit is heel belangrijk voor uw kinderen en zal uw kinderen helpen de scheiding eerder te kunnen accepteren.
Het is lastig te zeggen hoe lang de eerste heftige reacties zullen duren. Uit onderzoek blijkt dat de effecten op korte termijn (zoals genoemd in het artikel), langzaam zullen afzwakken. Als goed is zal naar mate de tijd vordert er steeds meer gewenning optreden en zullen de reacties minder heftig worden. Echter is het lastig om hier precies een tijd aan te hangen, omdat dit van veel factoren afhankelijk. Naast het karakter van uw kind, speelt ook mee hoeveel veranderingen er zijn na de scheiding (bv verhuizingen, schoolwisselingen, nieuwe partners, financiële verandering etc), hoe uw onderling contact is (vandaar dat het zo mooi is dat u goed contact heeft met uw ex) en hoe het met u en met uw ex partner gaat.
Hopelijk is dit antwoord op uw vraag. Heeft u nog meer vragen kunt u me altijd mailen:
rianmeddens@psychogoed.nl
Veel sterkte!
Heeft u ook tips voor ons (vader van een dochter van 7 en 5 jaar geleden gescheiden en nu samen met mij alweer 4 jaar)
We hebben namelijk te maken met haar moeder die nog steeds zeer kwaaddragend is waardoor we nog steeds in een vechtscheiding zitten. Ze beïnvloedt haar dochter door haar te proberen tegen ons op te zetten. Ze zegt hele lelijke dingen tegen haar eigen dochter en heeft niet in de gaten dat dit schade aanricht en een grote impact heeft op haar. Ze heeft het gevoel dat ze moet kiezen en wij willen juist haar veel liefde geven en zorgen dat ze normaal opgroeit. Ze trekt zich steeds terug naar anderen maar niet naar ons. Als ze bijvoorbeeld in de zomervakantie 3 weken bij ons is dan is ze na die 3 weken een heel ander meisje. Open, lief en niet teruggetrokken naar anderen.
We hebben het idee dat ze niet zichzelf kan zijn bij haar moeder en dat uit zich in angst.
Om maar een voorbeeld te noemen; ze laat een glas omvallen en kijkt zo verschrikkelijk angstig uit haar ogen omdat ze denkt dat we boos worden. Ze raakt er maar niet aan gewend dat iedereen niet zo is als haar moeder lijkt het wel. Haar moeder is een aardig agressief typetje en wij weten dat het aan die kant wel gebeurd.
Nu hebben we de kerstvakantie een wintersport geboekt en in de zomer al overlegd wie welke week haar heeft. Was goed. Nu gaat ze dwarsliggen en zeggen dat ze dit nooit heeft gezegd en haar dus met kerst heeft en wij met oud & nieuw. Ze is nu overstuur omdat ze niet meer mee kan op wintersport met ons. Dit is toch gewoon ter verzot voor woorden!!! Dit ga je je eigen kind niet aandoen. En zo zijn er nog 100000 voorbeelden op te noemen.
Wat wij willen is voor haar een normaal leven en dat ze goed opgevoed word/zichzelf kan zijn. Ik hoop dat je ons tips kunt geven zodat zij niet meer een teruggetrokken houding heeft en dit op latere leeftijd echt een probleem gaat worden?!
Mvg Danielle en John
Beste Danielle en John,
Bedankt voor jullie reactie. Zoals jullie het omschrijven klinkt het als een ingewikkelde situatie. Een vechtscheiding is zeker schadelijk voor kinderen. Mijn advies aan jullie is dan ook vooral om niet mee te gaan in de strijd (hoe moeilijk dat soms misschien ook is), praat nooit negatief over de moeder tegen uw (stief)dochter en probeer conflicten te voorkomen en een constructieve communicatie op te bouwen. Als dit onderling niet lukt dan adviseer ik om professionele hulp in te schakelen om de onderlinge communicatie te verbeteren in het belang van uw dochter.
Het klinkt als een complexe situatie, ik denk graag met u mee, als u verder persoonlijk advies wilt stuur me een mail op: rianmeddens@psychogoed.nl.
Veel sterkte!
Ik lig al in strijd sinds 2011, toen waren mijn kinderen nog erg jong. Mijn ex was binnen een jaar weer hertrouwd en deed er alles aan om mij de kinderen te ontnemen tot op heden is communicatie niet mogelijk, alleen onder haar voorwaarden. Zij accepteert geen samengesteld gezin. Mijn dochter liegt veel, kampt met een loyaliteitsconflict. Mijn zoon ligt in onderzoek, want daar zijn veel meer problemen mee. Ik zie mijn zoon niet meer, want dat zou beter voor hem zijn volgens de voogd sinds ze OTS hebben. Mijn zoon is compleet gehersenspoeld en ik zie het dan ook somber in. Mijn vrouw en ik, spreken nooit over de moeder in huis, ongeacht wat moeder uithaalt of hoe boos we kunnen zijn over haar kinderbeschadigende acties. Mijn zoon is in totaal in al die jaren ruim een jaar bij mij weg gehouden, mijn dochter mag wel komen, want die wil zo graag bij mij zijn. Alleen wordt hier ook regelmatig de omgang onderbroken. Wat ik mij afvraag? Hoe kan een band met mij en mijn familie nu bevorderd worden als de kinderen om de haverklap bij mij weggehouden worden. Communicatie is niet mogelijk met haar, zij laat het door een ander oplossen. Maar moeders wil is wet blijkt en het maakt niet uit hoe de kinderen er in staan. Het enige wat ik wilde was een normale omgang om de kinderen mijn gezinsleven en mijn familie ook goed te leren kennen. Ik krijg absoluut de kans niet. Mijn zoon kampt met ADHD, vermoedelijk autisme en wij waren altijd met hem aan de slag. Ik weet zeker dat de afstand al zo groot is, dat er voor hem geen terugkeer zal zijn naar de familie of naar mij. De kinderpsychiater moet hem gaan beoordelen. Ik weet zeker dat hij enorm veel negatieve invloeden mee heeft gekregen van de moeder, die ook rustig doorgaat met lasteren, zowel openbaar als tegen de kinderen. Als mijn dochter komt, toont ze raar gedrag en heb ik altijd het gevoel dat ze zit te spioneren, of dat ze op onderzoek uit is. Het is een rot gedachte dat je je eigen kind niet kunt vertrouwen in je eigen huis. Wat moet ik hier toch mee, we hebben ook nog meer kinderen waar we rekening mee moeten houden. Het gaat al te lang zo aan, en ondanks de gezinsvoogd moeder heeft gezag dus macht. Ik heb als vader zijnde totaal geen rechten blijkt, want als ik niet mee beweeg dan houdt alles weer op. Waar het moeder is die gezag heeft en zij kan bepalen en totaal niet meebeweegt in belang van het kind. Het einde komt maar niet in zicht voor de kinderen.
Beste mevrouw Meddens
Geeft u ook advies voor/aan de kinderen van ouders die op late leeftijd gescheiden zijn? Op internet vindt ik wel informatie voor jonge kinderen, maar niet voor volwassen kinderen.
Ik hoop van u te mogen horen.
Met vriendelijke groet
L
Ik zit middenin een zware vechtscheiding. Officieel zijn wij in november 2017 gescheiden en daarna werd het alleen maar slechter. Wij hebben co-ouderschap 50/50. Even in het kort en daarbij wil ik beginnen dat de maatschappij altijd erg snel het opgeheven vingertje heeft richting de man. Echter, dit ligt wat anders. 16 Jaar samen geweest en vier dochters op de wereld gezet 5,8,14 en 16 jaar. Goed huwelijk gehad en alles liep goed; kinderen opvoeden, werk en seks. Hoewel ik geen romanticus ben, dacht mijn ex na verloop van tijd iets anders te kunnen beginnen naast het huwelijk. Ik ben 18 maanden bedrogen geweest met 2 andere mannen. Na 13 maanden ben ik erachter gekomen en in de volgende 5 maanden heeft ze mijn vertrouwen nog 6 maal geschaad. Relatietherapie etc, maar niets mocht baten. Ze heeft hier geen relatie aan over gehouden. Ik heb haar teruggepakt door haar baan af te nemen. Later heeft ze weer werk gekregen. Ze is onderwijsdirecteur. recentelijk ben ik erachter gekomen dat mijn ex 7 maanden in 2018 heeft geprostitueerd, waarvan alle bewijzen. Mijn twee oudste dochters zijn in de zomer van 2018 hierachter gekomen en moesten zwijgen naar pappa. Vanaf November 2018 heeft ze een vriendje van 30, zelf is ze 44, en heeft deze jongen buiten het ouderschapsplan om stiekem aan de kinderen geïntroduceerd op 1ste kerstdag. 2 Januari ben ik naar mijn advocaat gestapt om de omgangsregeling aan te laten passen in mijn voordeel. Haar gedrag is uiterst schadelijk voor het welzijn van de kinderen. Nee, ik heb geen relatie, heb een goede baan en een riante woning.
Niet alle mannen zijn slecht, ergo, vrouwen zijn net zo erg.
Toen mijn broer en zijn vrouw uit elkaar gingen, was het een verademing voor iedereen. Mijn nichtje was van haar driftbuien af en mijn neefje van zijn fopspeen. Ze hebben de omgang goed kunnen regelen. Nu, jaren later zijn mijn broer en ex-schoonzus de tevreden grootouders van een extended family. Zo kan het ook.
Ik geloof ook dat de omgeving een grote invloed heeft op de lange termijn psychische gevolgen van een scheiding voor een kind. Goede informatie en begeleiding is belangrijk voor iedereen. Dit hoor ik om mij heen ook vaker van ouders die uit elkaar zijn gegaan.
Ik kan mij voorstellen dat een scheiding en psychische belasting kan zijn voor kinderen. Vooral wanneer ouders met ruzie uit elkaar gaan en er een familierechter aan te pas moet komen. Een veilige omgeving creëren voor kinderen is naar mijn idee erg belangrijk in zo’n situatie.
Bedankt voor het delen van dit artikel over de gevolgen van een scheiding. Ik denk ook dat je omgeving een grote invloed kan hebben om de pijn te verzachten. Een luisterend oor en aandacht zijn een must denk ik.