Kortgeleden haalde Andre Agassi het wereldnieuws bij de promotie van zijn biografie toen hij opbiechtte geregeld drugs te hebben gebruikt en een haarstukje droeg. Door ze zelf in een biografie op te biechten wilde hij controle houden over het moment van bekendmaking en zo vervelende insinuaties voor te zijn. In de vele interviews die hij gaf kwam naar voren hoe zwaar die geheimen wogen en hoe bang hij was dat ze bij het publiek bekend zouden worden. Hij zei zelfs dat hij op een gegeven moment dacht onder zijn geheimen te bezwijken.

Hiermee verwoordt Agassi wat de meeste mensen denken: het hebben van een groot geheim kan je psychisch en lichamelijk ziek maken. Maar is Agassi’s advies gegrond? Wetenschappelijk onderzoek naar de relatie tussen geheimen en gezondheid lijkt Agassi gelijk te geven: het is inderdaad aannemelijk dat een groot geheim een sterk negatieve invloed kan uitoefenen op de psychische gemoedstoestand en het lichamelijk functioneren. Het saillante daarbij is dat men niet alleen moet denken aan geheimen als het hebben van een verzwegen buitenechtelijk kind, fout zijn geweest in de oorlog, of homoseksueel zijn. Ook het dragen van een haarstukje of mediteren kan voor iemand een zeer emotioneel belastend geheim zijn;het hangt er maar net van af in welke context iemand is opgegroeid of welke levenservaringen iemand heeft opgedaan. Alles, maar dan ook werkelijk alles kan voor een bepaald persoon op een gegeven moment in zijn of haar leven een groot geheim worden. Zelfs de meest, op het eerste gezicht tenminste, triviale voorwerpen.

Het valt namelijk niet mee om iets langdurig succesvol geheim te houden en het vereist geregeld kunst- en vliegwerk van de geheimhouder om een slip-of-the-tongue te voorkomen. Zo moet een geheimhouder met regelmaat subtiel van gespreksonderwerp zien te veranderen of het gezicht in de plooi kunnen houden wanneer de grond onder de voeten te heet dreigt te worden, bijvoorbeeld wanneer een verborgen homoseksueel wordt gevraagd naar zijn mening over homoseksualiteit of de Canal Parade.

Een belangrijk psychologisch mechanisme dat hiervoor gebruikt wordt is het onderdrukken van gedachten over het geheim: als je niet aan je geheim denkt, kun je ook niet uit de school klappen is de gedachte van velen. Echter, een beroemd experiment liet zien dat dit juist een paradoxaal effect bewerkstelligt. Toen aan proefpersonen werd gevraagd vijf minuten niet aan een witte beer te denken bleek na afloop dat zij juist veel meer aan een witte beer dachten dan vóór het experiment. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel: men probeert een gedachte te onderdrukken, waardoor er juist nog meer aan gedacht wordt, met als gevolg dat die gedachten weer onderdrukt moeten worden. Dit kan leiden tot psychische klachten als depressieve stemming en pathologisch piekeren.

Ernstige geheimen kunnen ook lichamelijk klachten veroorzaken. Zo liet onderzoek zien dat seropositieve homoseksuele mannen die hun seksuele geaardheid voor iedereen verborgen hielden een snellere (anderhalf tot twee jaar) ziekteprogressie vertoonden vergeleken met seropositieve homoseksuele mannen die wel vrij voor hun geaardheid uitkwamen. Het is verder veelvuldig aangetoond dat praten of schrijven over ernstige geheimen in vergelijking met het opkroppen daarvan gepaard gaat met een toename van de lichamelijke weerstand. Het lijkt dan ook aannemelijk dat geheimen ook hun weerslag kunnen hebben op het functioneren van het lichaam. Een verklarend mechanisme hebben we hier nog niet voor: verder dan constateren dat geheimen als stressoren gezien moeten worden zijn we nog niet gekomen.

Desalniettemin lijken wetenschappelijke studies steun te geven aan Aggasi’s opmerkingen dat hij bijna aan zijn geheimen onderdoor ging. Echter, als bijna iedereen intuïtief aanvoelt dat het hebben van een groot geheim slecht voor je zou zijn, waarom hebben dan toch zo veel mensen geheimen? Agassi gaf zelf het antwoord:hij zou zijn drugsgebruik niet hebben willen opbiechten uit vrees voor de reacties van anderen en zijn carrière te moeten opgeven.

Hoe zou dit bij dieren zijn? Ook dieren misleiden en proberen informatie voor hun groepsgenoten geheim te houden. Tijdens spelgedrag is dit bijvoorbeeld vaak zichtbaar. Zo verstoppen mijn katten zich nog wel eens voor elkaar achter de bank om de ander vervolgens onverwachts aan te vallen. De Russische psychologe Nadezhda Nikolaevna Ladygina-Kohts, ook wel gewoon Nadia Kohts genoemd, beschreef dit vele malen beter. Nadia had nauwkeurig het gedrag van een één-jarige opgroeiende Chimpansee (Joni) bestudeerd, en deed vervolgens hetzelfde bij haar opgroeiende kind Roody. Het bleek dat zowel Joni als Roody stiekem gedrag vertoonden en bewijsmateriaal van het overtreden van regels probeerden te verdonkeremanen. Zo pakte Joni iets wat hij niet mocht pakken. Door niet naar dat voorwerp te kijken maar naar de persoon die had verboden het voorwerp te pakken hoopte hij dat de ander het ook niet zag. Wat je zelf niet ziet is tenslotte onzichtbaar, niet? Ouders herkennen deze struisvogelpolitiek maar al te goed bij hun kinderen. En u waarschijnlijk bij uzelf ook…Wilt u hier meer over lezen? Haar notities zijn in boekvorm verschenen en onder supervisie van Frans de Waal vertaald naar het Engels (Infant Chimpanzee and Human Child Infant Chimpanzee and Human Child: A Classic 1935 Comparative Study of Ape Emotions and Intelligence).

Het lijkt me fascinerend om meer te weten over hoe geheimen zich uiten bij dieren. Kunnen geheimen bij dieren langdurige effecten teweegbrengen? En vooral: kan een geheim bij een dier voortsluimeren in geest, gemoed en lichaam, net als bij de mens? Kent u iemand die meer weet van dit onderwerp houdt het dan niet geheim. Maar neem contact met me op.