Jaloezie wordt gezien als een erg sterke negatieve emotie en staat daarom niet voor niets op de lijst van de zeven zonden. Bij de vraag wat niet aantrekkelijk is aan iemand, wordt vaak jaloezie genoemd. Toch valt het onder een van de meest primaire emoties.
Hele ruzies, oorlogen en gedragingen worden daardoor veroorzaakt. Je kan wel stellen dat je liegt als je zegt dat je nooit jaloers bent. Het verschil zit waarschijnlijk vooral in het feit of je er naar handelt of niet. Jaloezie is namelijk een emotie wat iedereen ervaart van kinds af aan. In een onderzoek met baby tweelingen van 6 maanden oud werd al gevonden dat ze negatieve gezichtsuitdrukkingen tonen wanneer de moeder met een pop speelde. Dit geeft de indicatie dat er geen complexe ontwikkelingen nodig zijn om deze emotie te kunnen ervaren.
Man/vrouw verschil
Het beeld heerst dat vrouwen veel jaloerser zijn dan mannen. Dit idee is intussen wetenschappelijk al onderuit gehaald. Dat beeld komt waarschijnlijk door het feit dat vrouwen hun emoties meer tonen dan mannen. Nu is het meer de vraag of mannen en vrouwen dezelfde soort jaloezie ervaren. In verschillende onderzoeken worden andere dingen aangetoond.
Emotionele of seksuele ontrouw?
Een veelgebruikte methode is de “forces choice” methode: “Beeld je een romantische relatie in waarin je partner of seks heeft met een ander, of verliefd wordt op een ander. Wat vindt je erger?” Deze methode is super vaak gerepliceerd in onderzoeken en er werd (bijna) altijd het zelfde effect gevonden. Namelijk dat mannen seksuele ontrouw (in het algemeen 70% of meer) erger vinden en vrouwen emotionele ontrouw (ongeveer 70%) erger vinden. Een leuk detail is dat bij lesbische Nederlanders als enige het omgekeerde werd gevonden.
Kritiek op de forced-choice methode
Het grappige is dat deze onderzoeken zelfs in colleges erg vaak worden aangehaald. Daar vertellen ze echter de kritiekpunten er niet bij. Een groot kritiekpunt op deze opzet van onderzoek is dat de proefpersonen een verplichte keuze moeten maken. Het kan zijn dat mannen en vrouwen op basis van een andere redenering die keuze maken terwijl ze het beide even erg vinden. De beredenering van de gemiddelde man zou als volgt zijn: de vrouw heeft seks, dan zal ze ook wel verliefd zijn. De vrouw gelooft dat een man seks kan hebben zonder verliefd te zijn, als een man verliefd is, dan zullen ze ook wel seks hebben. Daarom vinden zij emotionele ontrouw erger. Het hoeft dus helemaal niet zo te zijn dat mannen en vrouwen daadwerkelijk verschillen in de ervaring van jaloezie.
Ander onderzoek en verklaringen
Er zijn nog veel andere manieren van onderzoek geweest om jaloezie te meten en om een verklaring te geven over het verschil in ervaring tussen mannen en vrouwen. Bijvoorbeeld aan de hand van fysiologische metingen, cijfers over morbide jaloezie en misdaadcijfers. Al deze onderzoeken tonen resultaten die afwijken van het bovenstaande onderzoek. Dit is terug te lezen in onderstaand artikel.
Evolutionaire verklaring
Een van de meest bekende verklaringen is gebaseerd op de evolutionaire psychologie. Het uitgangspunt van de evolutionaire psychologie is dat gedrag bestudeerd kan worden vanuit het oogpunt hoe die gedraging een evolutionair voordeel gehad kan hebben. Door de natuurlijke selectie zou dus een verschil in de ervaring van jaloezie zijn ontstaan tussen mannen en vrouwen. Mannen zouden meer jaloezie ervaren bij seksuele ontrouw omdat mannen lang, lang geleden op de savane meer bedreigen ervaarde van mannen die met hun vrouw wilde voortplanten. Vrouwen hadden een man nodig voor zijn ondersteuning in opvoeden, energie en middelen. De vrouw zou hierdoor meer bedreiging van emotionele ontrouw ervaren.
Kritiek op de evolutionaire verklaring
Het richten op de ontrouw van je partner zou geen goede methode zijn om ontrouw te voorkomen. Het exacte nut van jaloezie is dus niet echt duidelijk. Deze formulering van de theorie is dus te veel gericht op de man vrouw verschillen. Voor de volledige onderbouwing van de kritiekpunten kunt u het onderstaande artikel lezen.
Bronvermelding:
Harris, C.R. (2004) The evolution of Jealousy. The scientific research society.
Poll
Ondanks dit artikel willen we natuurlijk ook graag weten hoe jij, als bezoeker van PsyBlogNL, hierover denkt. Hieronder vind je daarom ons kleine onderzoek – laat in de reacties vooral weten wat je gekozen hebt (en waarom)!
Mooi artikel Suzanne!
Ik ben benieuwd of er studies zijn die geen gebruik maakten van de forced choice methode. Bijvoorbeeld een studie met Likert-schalen of met andere rate-methodes. Hierdoor zou je kunnen laten beoordelen ‘hoe erg’ men emotioneel / seksueel overspel vindt en vervolgens dit voor mannen en vrouwen tegenover elkaar afzetten. Weet iemand of dit al ooit gedaan is?
Daarnaast vraag ik me af wat de resultaten zouden zijn in polygame culturen. Het zou een bijzonder resultaat zijn als vrouwen – die daar aan een polygame norm gewend zijn – toch dezelfde ‘scores’ vertonen als in monogame culturen!
Net als de basisemoties (angst, vreugde, verdiet, woede, verbazing en walging) zijn sociale emoties (jaloezie, afgunst, trots, schaamte, verlegenheid, schuldgevoel en liefde)universeel wat hun essentie betreft. Echter, ze kennen wel veel culturele variatie.
Zo zijn er gevallen in polygame culturen waarbij de eerste vrouw haar echtgenoot voor de rechter sleepte, omdat zij inmiddels drie jaar met hem getrouwd was en twee kinderen had, maar hij nog steeds geen tweede vrouw had genomen. De plaatselijke rechter achtte het redelijk de man zes maanden te geven om een tweede vrouw te vinden.
Vrouwen zetten hun mannen in die cultuur onder druk om bijvrouwen te nemen. Dit omdat het bijdraagt aan hun status.
De eerste vrouw staat bovenaan in de hiërarchie. Daarnaast is het praktisch handig dat meer vrouwen en hun kinderen meer arbeidskrachten opleveren om aan het huishouden bij te dragen.
Hierbij is het wel van belang dat de eerste vrouw duidelijk als favoriet wordt behandeld.
Vrouwen zijn hier dus eerder jaloers op vrouwen waarvan de man meerdere vrouwen heeft. Misschien staat voor deze culturen jaloezie wel los van ontrouw zijn aan de partner.