Hoe laat je mensen dingen doen die ze eigenlijk liever niet zouden doen? Door ze leuk te maken om te doen! Althans, dat denken de mensen achter ‘The Fun Theory‘.

Het meest bekende voorbeeld van ‘The Fun Theory’ zijn de piano-trappen die in Stockholm gemaakt werden. Door het traplopen ‘leuk’ te maken namen mensen vaker de trap, in plaats van de roltrap, die slechts enkele meters verderop stond.

Andere voorbeelden

Er zijn echter veel meer interessante voorbeelden te vinden van hoe men ‘ongewenst gedrag’ kan afleren door de fun factor toe te voegen;

• The Speed Camera Lottery; rijd je te hard? Dan gaat er geld in de pot. Houdt je je aan de snelheid? Dan doe je mee aan de loterij en maak je kans op deze pot! Bekijk hier!
• The Bottle Bank Arcade Machine; een oude speelkast, maar dan in de vorm van een glasbak. Competitie en de fun factor gecombineerd! Bekijk hier!
• The World’s Deepest Bin; een sensor en een geluidseffect en je haalt in één keer twee keer zoveel afval op! Bekijk hier!

Maar… ook dichter bij huis zijn er natuurlijk voorbeelden van deze fun theory te vinden. Wat te denken van Holle Bolle Gijs in de Efteling die netjes dankjewel zegt als je hem afval aanbiedt? Of het recente initiatief ‘Snoepdog‘ van vier Tilburgse studenten; een hondenpoepmachine die belastingvoordeel oplevert als je je hondenpoep erin deponeert (www.snoepdog.nl). Allen maken gebruiken van ‘de fun theory’, maar welke psychologische principes liggen hieraan ten grondslag en kunnen de (grote) invloed van de fun factor verklaren?

Operante conditionering

Operant conditioneren is een conditioneringsproces dat werkt met positieve (bekrachtigers) en negatieve (bestraffers) stimuli. In tegenstelling tot klassiek conditioneren (lees het artikel van Saskia over klassieke conditionering) krijg je bij operant conditioneren pas na het vertonen van gedrag een positieve of negatieve stimulus aangeboden. Bij het aanbieden van een positieve stimulus wordt het gedrag steeds vaker vertoond, bij het aanbieden van een negatieve stimulus wordt het gedrag steeds minder vaak vertoond.

Eén van de meest bekende onderzoeken naar operant conditioneren werd gedaan door B.F. Skinner. In zijn Skinner-box leerde hij dieren om op een knopje te drukken, door na het drukken voedsel aan te bieden. In het begin treedt dit gedrag spontaan op, een rat of duif tikt per ongeluk het knopje aan en krijgt eten. Op een gegeven moment gaat het dier echter het aanraken van het knopje linken aan het krijgen van eten (de bekrachtiger). Hierdoor gaat het dier steeds vaker op het knopje drukken en het gewenste gedrag vertonen. Dit wordt ook wel ‘the law of effect‘ genoemd.

Ook in de fun theory speelt het bekrachtigen van gewenst gedrag een belangrijke rol. Je aan de snelheid houden en kans maken op geld is zo’n voorbeeld. Of het nemen van de trap en het hebben van plezier!

Binnenkort verschijnt er een uitgebreider artikel over operant conditioneren op PsyBlogNL!

Social proof

Als anderen iets doen, dan zal het wel goed zijn… Een ontzettend sterk sociaal psychologisch fenomeen is het fenomeen ‘social proof‘. Dit houdt in dat men het gedrag van anderen graag kopieert. Waarschijnlijk heb je dit zelf ook al vaak meegemaakt; je volgt een meute naar een uitgang, of besluit in een langere rij te gaan staan, omdat ‘iedereen daar staat’.
Dit heeft echter ook wel eens negatieve effecten. Een bankfiliaal in IJsland moest haar pinautomaat uitschakelen omdat er ineens een lange rij van klanten was die geld aan het opnemen waren. De oorspronkelijk rij voor het gebouw stond echter te wachten op de bus. Sommigen dachten echter dat de bank op het punt stond om ‘om te vallen’ en besloten geld op te gaan nemen. Van het één kwam het ander en op een gegeven moment stond er een rij vol bezorgde klanten die geld aan het opnemen waren.
Maar, ook in de fun theory speelt social proof een grote rol; iedereen neemt de trap omdat men het leuk vindt, dus dan zal ik het ook leuk vinden!

Conclusie

De fun theory speelt slim in op enkele psychologische processen die ons gedrag beïnvloeden. Het zorgt voor een verandering in ons gedragspatroon en kan ons op deze manier dingen laten doen die we normaal niet zouden doen. Zolang dit gebeurd ten gunste van ons is dit uiteraard een geweldig iets… echter… dezelfde psychologische processen kunnen natuurlijk ook ingezet worden om ons dingen te laten doen die we liever niet zouden willen doen… denk bijvoorbeeld aan marketeers en verkopers!

Meer weten over ‘The Fun Theory? Kijk op: www.thefuntheory.com