Waarom gaan onze vingers jeuken als we een onhandig kind zijn veters zien strikken? Waarom delen we de angst van een acteur die op het witte doek achterna wordt gezeten door een psychopaat met een keukenmes?
De verklaring ligt volgens wetenschappers grotendeels in het feit dat we over een soort ‘spiegel’ in ons brein beschikken. Een spiegel die hetzelfde doet als de persoon die ervoor staat is niet zo bijzonder. Maar wat te denken van een spiegel die bewegingen uitvoert terwijl jij zelf stil staat? Klinkt als een greep uit een sciencefiction- film, maar in werkelijkheid is het een waarheid waar de meesten van ons bijna elke dag mee te maken krijgen.
Begrip, empathie en sociaal leervermogen
Door deze ‘spiegel’ in ons brein nemen we niet alleen waar wat de ander doet of voelt maar tegelijkertijd wordt ons eigen neuraal netwerk geactiveerd, alsof we het gedrag en de emoties zelf vertonen of ondergaan. We kunnen dus letterlijk gedragingen en emoties van anderen kopiëren in ons brein. Sterker nog, we kunnen dit niet alleen, maar doen het, dankzij de automatische karakter van dit mechanisme, ook voortdurend in het bijzijn van een ander of zelfs tijdens het televisie kijken. Er zijn verschillende theorieën over de werking en functie van dit systeem en het onderzoek is in volle gang. Algemeen wordt echter aangenomen dat dit mechanisme een van de verklaringen is voor de totstandkoming van ons begrip, empathie en sociaal leervermogen.
Theory of Mind
Dit fascinerend fenomeen werd in 1995 door een Italiaanse onderzoeksgroep ontdekt. Zij noemden het spiegelneuronen en definieerden het als ‘een bepaalde klasse van visuomotorische neuronen die niet alleen geactiveerd wordt wanneer iemand iets onderneemt, maar ook wanneer datzelfde persoon iemand anders iets ziet ondernemen’. Een vrij recente ontdekking dus. Maar wat gebeurt er nu als dit mechanisme niet goed zijn werk doet? Het is al duidelijk geworden dat spiegelneuronen in mensen bijdragen tot empathie. Een ‘Theory Of Mind’ is het gevolg van dit capaciteit: oftewel, een bewustzijn van de gevoelens en gedachtes van anderen. Bekend is dat (klassieke) autisten deze Theory Of Mind missen. Gevolg is dat zij zich met moeite kunnen inleven in anderen. Zou het kunnen dat dit gebrek aan empathie het gevolg is van een niet goed functionerend spiegelneuronen- systeem? In verschillende studies is inderdaad aangetoond dat het spiegelneuronen- systeem van autisten niet naar behoren functioneert. Autisme is een neuropsychologische ontwikkelingsstoornis dat veel verschillende genetische en postnatale oorzaken heeft. Al deze oorzaken hebben waarschijnlijk een directe gevolg voor het spiegelneuronen- systeem in het brein. Ook psychische stoornissen als antisociale persoonlijkheidsstoornis, ook wel psychopathie, en schizofrenie kennen een verstoorde werking van de Theory Of Mind. Het is bedenkelijk dat zij daarom ook wel eens verband zouden kunnen hebben met een disfunctionele werking van spiegelneuronen. Of en in welke mate spiegelneuronen verband houden met deze laatste stoornissen is een braakliggend gebied voor toekomstig onderzoek.
Tot slot
De impact die de omgeving heeft op kinderen, zowel via openlijk gedrag als ook middels gezichtsuitdrukkingen, ‘verborgen’ emoties en spanningen, is danzkij de werking van spiegelneuronen op meerdere gebieden enorm. Dit heeft uiteraard belangrijke gevolgen voor de psychologische ontwikkeling en sociaal gedrag van individuen en is daarmee een belangrijk ontdekking, van essentieel belang voor de psychologie. Spiegelneuronen zouden wel eens heel goed als een soort raamwerk kunnen werken. Een raamwerk van waaruit een leger aan tot nog toe ‘mysterieuze’, geestelijke vermogens beter begrepen kunnen worden.
Bronvermelding:
J.H.G. Williams e.a.: Imitation, mirror neurons and autism
weer een mooi stukje. Ga zo door!
Thank you 😉