“Uit het oog, uit het hart”. Wie kent dit gezegde niet? Maar wat is ervan waar? Is het echt zo dat een romantische of vriendschapsrelatie enkel kan slagen indien de afstand tussen beide mensen niet te groot is?

Dit blijkt dit inderdaad het geval te zijn. Denk maar eens na over de vriendschappen die je op school hebt gesloten: wie heb je het best leren kennen? Waarschijnlijk zijn dat de personen waar je naast of mee in een groep hebt gezeten. Ofwel de personen tot wie de fysieke afstand erg klein was. Dit effect wordt het nabijheidseffect genoemd.

Onderzoek Leon Festinger

Een vergelijkbaar fenomeen is naar voren gekomen uit onderzoek van Leon Festinger. Hier werden zeventien personen kamers in een appartement toebedeeld. Wat blijkt: de personen die dichter bij elkaar woonden werden beduidend eerder vrienden dan degenen die verder uit elkaar woonden! Afstand blijkt dus een erg grote invloed op onze relaties te hebben, wellicht meer dan we ons beseffen.

Het nabijheidseffect is zelfs zo sterk dat de persoon in kamer 1 zijn buurman in kamer 2 aardiger zal vinden dan de buurman in kamer 6, omdat kamer 2 zich op een kortere loopafstand bevindt.

Waarom?

Maar waarom heeft nabijheid zoveel invloed? Een verklaring betreft dat korteafstandsrelaties nu eenmaal belonender zijn dan langeafstandsrelaties. In een lange afstandsrelatie gaat meer tijd en moeite zitten dan in een korteafstandsrelatie: denk aan telefoonrekeningen, lange reistijden en hoge benzineprijzen. In een langeafstandsrelatie is de kans op een breuk daarom ook groter. Het gezegde “Absence makes the heart grow fonder” gaat dus niet op!

Mere exposure effect

Een andere verklaring van de sterke invloed van nabijheid betreft het ‘louter blootstelling effect’ (mere exposure effect). Dit houdt in dat wanneer we iemand vaker zien, dus wanneer we bekender met iemand zijn, we diegene aardiger zullen gaan vinden. In onderzoek van Moreland en Beach komt dit fenomeen duidelijk naar voren. Binnen dit onderzoek bezochten studenten 0, 5, 10 of 15 hoorcolleges. De studenten spraken nooit met de medestudenten, en werden na afloop van het semester gevraagd hoe aardig ze hun medestudenten vonden. Het resultaat was duidelijk: hoe meer colleges de studenten samen gevolgd hadden, hoe aardiger zij hun medestudenten vonden.

Grenzen

Natuurlijk zijn er ook grenzen aan de invloed van nabijheid op onze relaties. Op elkaars lip zitten als gevolg van nabijheid kan op den duur vervelend of saai worden, zelfs als diegene je partner is. Overmatige blootstelling komt een relatie zeker niet ten goede. Ook is het zo dat wanneer er een kleine fysieke afstand is tussen ons en iemand die we niet aardig vinden, we deze persoon niet automatisch aardiger gaan vinden, ondanks dat we hem of haar vaker zien. Sterker nog, deze persoon zullen we eerder nóg minder aardig gaan vinden.

De beste conclusie die over het nabijheidseffect gesteld kan worden is dat het onze gevoelens over anderen accentueert. Als we goed met iemand kunnen opschieten, vinden we het fijn om diegene dichtbij te hebben. Maar als we niet goed met iemand kunnen opschieten, hebben we diegene liever een eind uit de buurt!