Met mijn volle backpack sta ik in het halletje van de 12202, de slaaptrein van Kochin naar Goa. Ik ben in Zuid-India en naast me staan tien Indiërs met koffers me zonder schaamte minuten lang aan te staren. De trein rijdt steeds langzamer en plotseling begint iedereen wat te dringen. We willen overduidelijk allemaal de trein uit op weg naar familie, vrienden of het strand. Maar we moeten nog even wachten. De trein mindert vaart en komt aan op het station, en nog voor het deurtje helemaal geopend is, hoor ik “GO GO GO!”.
Tezamen met dit geluid dringen twintig Indiërs met koffers, sporttassen, zakken eten en kleine kinderen zich naar binnen. Ik word tegen de achterkant van de trein gedrukt, sta vast met mijn rugzak en kan geen kant op. Nog even probeer ik mezelf naar voren te bewegen, maar de meute drukt zich naar binnen. Waar ik eerst als buitenlander nog vol verbazing wordt aangestaard gaat het eigen lot nu voor en heeft niemand tijd om me überhaupt nog op te merken. Zodra iedereen zich de trein in heeft gedrongen stap ik vol verbazing de trein uit. In Nederland hadden er inmiddels al minstens zes mensen hun hoofd schaamtevol geknikt en de woorden ‘ho ho, eerst de mensen naar buiten’ geuit. Hier in India besef ik al gauw, is het toch echt ieder voor zich.
Voor het individu
Mijn reis in India heeft me veel doen beseffen. Een land met bijna 1.2 miljard inwoners, waar tientallen miljoenen inwoners dagelijks moeten samenleven in één enkele, chaotische stad. Dat levert hele nieuwe spelregels op. Of juist geen…
Waar het individu in Nederland in de schijnwerpers lijkt te staan, houden veel mensen zich aan het sociale etiquette dat ze wordt voorgeschoteld. Wanneer je voordringt in een rij bij de kassa mag je verontwaardigde gezichten verwachten, dus sluiten we meestal keurig achter aan. Uiteindelijk levert dit systeem van samenwerking ons samen het meeste op. Maar samenwerken lijkt uit den boze in de drukke trein naar Goa. Ieder voor zich is het motto; wanneer je keurig wacht dringt de rest voor en kom je de trein misschien helemaal niet meer uit. Wanneer je er – bij een gebrek aan sociale controle – niet op kunt vertrouwen dat de rest zich ‘aan de regels houdt’, dan kun je dat beter zelf ook niet doen. Rationeel gedrag toch?
Anonimiteit van de massa
Dit alles doet me denken aan de term anonimiteit van de massa, ook wel deïndividualisatie genoemd. Dit is het proces waarbij we onze individuele identiteit verliezen, en we minder ‘remmingen’ kennen op het uitvoeren van afwijkend gedrag. Dit heeft te maken met het enthousiasme en de schijnbare anonimiteit waarin we vertoeven, waardoor we individueel veel minder tot niet aangesproken kunnen worden. Anonimiteit neemt toe als mensen in grote groepen zijn, terwijl het zelfbewustzijn juist afneemt.
Wil je eens een goed boek lezen over sociaal gedrag, en de verklaringen hierachter? Het boek Social Beings van Susan T. Fiske is erg aan te raden! Bestel het boek hier!
Beste Inge,
India is een land waar de mensen nogal gemakkelijk aan hun lot worden overgelaten. In tegenstelling tot nederland is er geen hogere instantie die zijn verantwoordelijkheid neemt over het volk.
En dat zorgt er inderdaad voor dat er andere spelregels en wetten zijn. Als je een goed leven wilt, of gewoon zelfs al een leven, dan moet je dat zelf doen. Als je in de trein wilt moet je maken dat je erin zit, en als je eruit wil dan moet je maken dat je eruit komt… De spelregels zijn bepaald op wat de levenskracht van de mensen is. Mensen met veel levenskracht, die alles direct aanpakken en niet bij de pakken blijven zitten zijn succesvol, en dat leer je snel in India (tenzij je van rijkere komaf bent, dan is het weer wat anders natuurlijk) Ik denk helemaal niet dat die mensen hun individualiteit verloren hebben. Dat is gewoon hoe het er aan toe gaat in hun leven. Niet alleen op de trein, maar overal. Hier in het rijkere Europa kan je elke dag op je kont blijven zitten zonder dat er zware gevolgen zijn. Hier in Europa is er veel meer ruimte voor het maken van regels en het aanpakken van ‘drummen in de trein’… Maar daar in India waar je wél nog moet vechten voor je voortbestaan is dat allemaal helemaal niet zo relevant. Aan een kant zijn die mensen ook te bewonderen voor hun drang naar leven… En natuurlijk is dat iets wat de hele groep heeft… Zij drummen in de trein om net dezelfde reden dat jij aanschuift in de lijn in de supermarkt…
Hoi Bert,
Ik ben het eerlijk gezegd compleet met je eens. Het was dat mijn stuk anders iets te lang werd, maar wilde in eerste instantie ook een hele column schrijven over vertrouwen, namelijk het (kunnen) vertrouwen in het systeem. In India is er enorm veel corruptie. Wanneer ik een verkeersovertreding had gemaakt tijdens mijn reis had ik de politieagent om kunnen kopen met enkele rupees, om vervolgens vrolijk verder te kunnen gaan. Er is dus geen veilig en vertrouwd systeem om op terug te kunnen vallen, en dat is wanneer je ook de nationale krant erbij pakt schrijnend duidelijk (ook voor de Indiërs zelf merkten we tijdens gesprekken). Dat tezamen met grote armoede en de drang om te overleven zorgt inderdaad voor een hele andere sociale interactie.
Ik heb over het verliezen van individualiteit geschreven omdat dit toch enorm bij me opkwam tijdens het reizen. Wanneer je in India door een willekeurige straat loopt komt je letterlijk 500 mensen tegen, in Nederland misschien 20 mensen op een drukke dag (die we vaak ook nog goedendag knikken). Je merkt wel dat dit zijn effect heeft op hoe mensen zich soms gedragen. In de trein als voorbeeld, dit gebeurde elke keer wanneer er grote groepen ontstonden terwijl we dit bijna niet zagen wanneer mensen alleen waren.
Enorm leuk om te lezen je reactie. Wel erg nieuwsgierig nu, heb je zelf ook een reis door India gemaakt?