Wat gebeurt er als je een tijdje (zo’n 30 seconden) naar onderstaande vierkant staart en vervolgens de blik richt op een witte ondergrond?
We zien dezelfde figuur, maar nu in groenblauw.
Nabeelden
Dit zijn ‘nabeelden‘. Ze ontstaan doordat cellen op ons netvlies gevoelig zijn voor licht. Daarbij onderscheiden we kegeltjes en staafjes. De eersten zijn gevoelig voor kleur en onderverdeeld in drie soorten die ieder weer het meest gevoelig zijn voor een bepaalde golflengte (= kleur). Indien nu de kegeltjes die het meest gevoelig zijn voor rood langere tijd geprikkeld worden, treedt een gewenningseffect op. Kijken we daarna naar een witte ondergrond, dan slaat de balans door naar de zogenaamde complementaire kleur, te weten groenblauw.
Het omgekeerde is het geval bij bovenstaand vierkant. Hier zien we de rode figuur ontstaan.
Complementaire kleuren
Complementaire kleuren zijn kleuren die tegenover elkaar staan in de kleurencirkel.
Als wit (zon)licht gereflecteerd wordt door een object van een bepaalde kleur, dan is dat de kleur die we waarnemen. Een ander gedeelte van het spectrum van dat witte licht wordt door het object geabsorbeerd. Dit geabsorbeerde licht is de complementaire kleur. Indien we het geabsorbeerde licht aanvullen met het gereflecteerde krijgen we vervolgens weer wit licht.
Ook in zwart-wit
Nabeelden werken overigens niet alleen met kleur, maar ook in zwart-wit, getuige het voorbeeld hieronder. Zelfde procedure: staar 30 seconden naar het plaatje en vervolgens naar een lichte achtergrond.
De Spaanse kasteel-illusie
Indien je dit al verrassend vindt, volgt hieronder een demonstratie die nog verbazingwekkender is.
Deze is te vinden op de website van John Sadowski.
Volg de instructie en je zult je ogen niet geloven. Even heb je namelijk de illusie dat een afbeelding in grijstinten in levensechte kleuren verschijnt. Deze demonstratie is een prachtig voorbeeld van het principe dat de ene kleur de illusie van een andere (complementaire) kleur oproept.
Dat je je ogen niet moet geloven is trouwens maar al te waar. Het gebeurt namelijk allemaal in onze hersenen. In de afbeelding in grijstinten is namelijk geen enkele kleur te zien, terwijl we die toch waarnemen.
En waar ontstaat deze beleving van kleur? Juist; in het brein.
super leuk
In 1986 deed ik een wedstrijd over nabeelden met bestuursleden van de NvvK. Na proeven met nabeelden wist ik dat die zijn te beïnvloeden door de waarnemer. Ook medicijnen spelen een rol. Ik won waar andere dit ontkenden. Hebben jullie ervaring met dat gegeven?
Er ontstaan geen beelden in onze hersenen die we dan aflezen. Wij leven in de wereld EN in ons lichaam en door beide ontstaan de fenomenen waarIN we leven. Alsof de opmerking het gebeurd in je hersenen iets toevoegt.