De donkere maanden komen er weer aan en dat betekent mutsen en sjaals uit de kast halen, verwarming een standje hoger en natuurlijk zorgen dat je fietsverlichting in orde is zodat je goed zichtbaar bent onderweg! Hoewel, we typen wel ‘natuurlijk’ maar nog altijd zijn er veel (jongere) fietsers die hun fietsverlichting niet in orde hebben. Wij van Plan to Behaviour, een onderzoeks- en adviesbureau dat gedragsverandering in de praktijk realiseert, kregen de opdracht na te gaan denken over hoe we deze (jongere) fietsers er toe zetten om hun verlichting in orde te maken.

Nog altijd vallen er onder fietsers veel slachtoffers in het verkeer. In 2011 kwamen 200 fietsers om het leven, maar liefst 20 hiervan waren het gevolg van een slechte of niet bestaande fietsverlichting. Fietsverlichting is dus van levensbelang zou je kunnen zeggen. Toch worden de gevolgen van het niet gebruiken van fietsverlichting nog altijd onderschat. Slechts 62% van de fietsers voerde voor- en achterlicht. Hierbij is er een verband tussen de leeftijdsklasse en de lichtvoering van fietsers. Jongeren en jongvolwassenen voeren verhoudingsgewijs minder vaak licht op de fiets dan oudere leeftijdsgroepen.

Fietslicht als sexy onderwerp

De kern van het probleem was tweeledig. Ten eerste: hoe breng je het onderwerp fietsverlichting onder de aandacht? Fietsverlichting is geen ‘sexy onderwerp’ en zal met name jongeren niet heel snel aanspreken. En ten tweede: hoe spoor je deze jongeren aan om hun fietsverlichting daadwerkelijk te gaan gebruiken? Daarnaast kampen (overheids)organisaties die zich bezig houden met onderwerpen als verkeersveiligheid en goede verlichting met een ‘imago-probleem’.

Hier onze insteek in 2011: lampjes uitdelen heeft weinig zin. Ongeacht het feit dat het een directe oplossing is, is het ook een tijdelijke. We willen dat mensen zelf overtuigd raken van het belang en nut van fietsverlichting en niet door hogere hand opgedragen krijgen om de verlichting in orde te maken. Vandaar ook dat we bij onze acties wel samenwerken met de politie, maar onze acties niet door de politie worden uitgevoerd. In algemene zin: vanuit jezelf iets bedenken is beter dan het van buitenaf opgelegd krijgen. En als campagne slogan kwam daar uit: ‘ik wil je zien’ / ‘ik wil je licht zien’. De slogan heeft een ietwat indirecte klank maar uitgesproken door ons campagne team houdt het wel degelijk in dat de fietser (zonder licht) actie moet ondernemen!

De campagne

De genoemde acties houden in dat we naar de jongeren toe gaan. Posters in bushokjes, banners, tv-reclames, allemaal hele mooie middelen, maar deze manier van campagne voeren gaat er vanuit dat jongeren uit zichzelf actief betrokken zijn bij het onderwerp fietsverlichting. In werkelijkheid zal dit niet leiden tot een gedragsverandering en dus zal een succesvolle campagne de jongeren persoonlijk moeten bereiken. Onze doelgroep, de jonge fietser, komt met de fiets naar school, dit is dus de plek om de doelgroep te bereiken.

Met een campagne-team wachten wij de fietsers op en houden we ze staande. Hierbij gaat het niet alleen om de mensen die geen licht hebben; juist de mensen die licht hebben, worden aangesproken om ook eens te laten merken dat je blij bent dat deze fietsers wel hun verlichting in orde hebben! De fietsers die geen goed werkende verlichting hebben, worden hier op gewezen. Ons campagneteam bestaat uit psychologen en studenten die allen een training hebben gehad in gesprekstechnieken. Door de juiste vragen te stellen denken de fietsers zelf na over het belang van een goed werkend fietsverlichting.

Onze materialen doen de rest: een groene slapwrap voor mensen met goed werkend licht; een rode slapwrap voor mensen zonder (goed werkende) verlichting. Slapwraps zijn een soort bandjes die zich oprollen als je ze ergens tegen aan slaat. Bij onze acties kan dit de arm van een fietser zijn of het stuur van de fiets.

De slapwraps hebben een reflecterende kleur (groen of rood) en vallen dus goed op. Dit opvallen is met name belangrijk voor de mensen zonder goedwerkende verlichting; het zou natuurlijk flauw zijn mensen aan te spreken op verlichting die niet werkt en er dan helemaal niks tegen te doen. De combinatie van de juiste vragen stellen (zodat de fietsers zelf gaan nadenken over het belang van correcte fietsverlichting), het uitdelen van slapwrap (een reminder dat ze hun fietsverlichting in orde moeten maken) én het op het juiste moment aanbieden van de boodschap (fietsers worden persoonlijk aangesproken op het moment dat zij hun fietsverlichting zouden moeten gebruiken) zorgt ervoor dat de fietsers geactiveerd worden zelf hun fietsverlichting in orde te maken. Deze actie was een enorm succes in de provincie Gelderland in 2011 en in de doorgaans duffe verkeerswereld was het een revolutionair idee. In navolging van het succes wordt de actie in 2012 in zowel provincie Gelderland als provincie Utrecht herhaald. In Gelderland werd de actie echter nog verder uitgebreid.

Naast de reflecterende kleur valt nog iets op aan de slapwraps: hun bedrukking. Het logo van onze opdrachtgever* komt ook onder de aandacht van de jonge fietsers. In relatie tot het logo: een link op de slapwrap naar de Facebook-pagina (Gelderland Veilig), bedoeld om jongeren te informeren. Liken ze de pagina bij een bezoek, dan kunnen ze meedoen aan een prijsvraag. Die prijsvraag is niet alleen maar leuk: de vragen zijn dusdanig opgesteld dat jongeren zelf na gaan denken over het belang en nut van goed werkende fietsverlichting! Om een voorbeeldvraag te noemen: ‘op welk plaatje zie je een fiets met goede fietsverlichting?’. De laatste vraag is een open (en belangrijke) vraag: ‘Ik vind goede fietsverlichting belangrijk, want….’, bedoeld om jongeren over het belang te laten nadenken.

Maar dit is niet alles. Om de actie zelf nog leuker te maken, bouwen we een fotowand bij de school die we bezoeken. Bij deze fotowand kunnen jongeren met hun fiets of andere attributen (die wij verzorgen) leuke foto’s maken die ook meteen te zien zullen zijn op de Facebook-pagina! Zo ontstaat erop de Facebook-pagina dus nog meer interactie.

het effect?

Om ook voldoende informatie uit de acties te halen, nemen we enquêtes af onder de jongeren binnen de school. De bedoeling van deze enquête is vooral om te kijken in hoeverre jongeren bezig zijn met fietsverlichting, of ze het belangrijk vinden en wat ze doen als de verlichting niet goed werkt. Ook deze enquête bevat een combinatie van open en gesloten vragen. Tevens meten we door middel van voor- en na-metingen in de interventiegroepen en bij controlegroepen wat het effect van de campagne is. De informatie die we uit de enquêtes en de metingen verkrijgen gebruiken we om de campagne van volgend jaar vorm te geven.

Tijdens de kick-off van de campagne, diende acteur Mark van Eeuwen als gezicht van de campagne. We wisten op die manier veel jongeren te bereiken met onze boodschap en nog een extra trigger toe te voegen aan de campagne en de boodschap om je verlichting in orde te hebben.

De campagne is een prachtig voorbeeld om te illustreren hoeveel gedragsverandering in de praktijk kan betekenen. Met het nodige enthousiasme en jonge werkkrachten, proberen we zo de brug te slaan tussen jongeren en verkeersveiligheid, een onderwerp dat misschien niet meteen aanspreekt maar wel erg belangrijk is!

Wil je zelf meer weten over de campagne?
Like dan ‘Gelderland Veilig’ op Facebook of kijk www.ikwiljezien.nl!

*Opdrachtgever campagne: Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland (ROVG), regionale overheidsorganisatie, platform en kenniscentrum.