Wie droomt er nu niet van om superkrachten te bezitten? Wat zou het soms handig zijn om te kunnen vliegen, enorm sterk te zijn, extreem snel te genezen of ergens uit een of ander ledemaat te kunnen schieten. Dat ik niet de enige ben die hier wel eens over nadenkt, blijkt wel uit het feit dat superhelden momenteel niet weg zijn te slaan uit allerlei films, series en videogames. Is dit simpelweg vermaak of hebben we er ook iets aan? Waar komt deze populariteit vandaan? Wat is het nut van superhelden?

Moderne samenleving als mogelijke verklaring

De reden dat superhelden zo populair zijn is wellicht een gevolg van onze moderne samenleving, waarin wij met betrekking tot onze levenstandaard de lat steeds hoger leggen. Hierdoor ervaren we dat we steeds meer te doen hebben in steeds minder tijd. Ik bedoel, wie heeft het tegenwoordig nu niet meer (te) druk? Een verklaring hiervoor is te vinden in een artikel uit Sociologie Magazine. In het desbetreffende artikel van Maarten Moens (Vrije Universiteit Brussel), die promoveerde op ‘Handelen onder druk’, komt dit omdat we te veel zouden willen. Hierbij hebben we het vaak niet eens objectiever drukker, maar ervaren we wel een grotere ‘subjectieve’ tijdsdruk.

Moens verklaart dit aan de hand van de traditionalisering, wat betekent dat we ons minder laten leiden door tradities, religie of ideologie. Hierdoor hebben we meer keuzevrijheid in onze tijdsindeling gekregen, waardoor we hogere prioriteiten zijn gaan stellen op gebieden die we eerder voor lief aannamen of als minder belangrijk hebben bestempeld. Kortom, we hebben dus meer keuze, maar ook meer ervaren tijdsdruk en stress, terwijl dit objectiever gezien niet zo hoeft te zijn.

Het nut van superhelden

Enfin, terug naar het nut van superhelden. Je kunt je indenken dat het in deze moderne tijd dus erg handig zou zijn om beter met die ervaren subjectieve tijdsdruk om te gaan. Ik gooi dan ook meteen een balletje op als voorstel voor een nieuwe superheld: Vlinderman (of -vrouw).

Vlinders leven over het algemeen dan wel niet zo lang, maar hierdoor zijn ze wel beter in staat om van het moment te genieten. Tenminste, als je de volgende quote van Rabindranath Tagore mag geloven:  “The butterfly counts not months but moments, and has time enough.”

De koning van het stel

Vlinderman zal waarschijnlijk niet de meest populaire superheld worden, al is het alleen maar door de eerdergenoemde eigenschap van een relatief kort leven. Maar welke superheld is dan wel immens populair? Volgens Comic Heroes magazine is dit Batman. Waarschijnlijk komt dit omdat je hiervoor niet eerst gebeten moet worden door een radioactieve spin, de hamer van een God moet vinden, je eigen ‘ijzeren’ pak moet bouwen, mee moet doen aan overheidsexperimenten of jezelf bloot moet stellen aan gevaarlijke gammastraling. Batman worden kunnen we allemaal. Wellicht is hij ook zo populair omdat hij stiekem het schoolvoorbeeld is van iemand die wél geslaagd is in de moderne samenleving. Hij is niet slechts in één ding goed, maar hij is op meerdere terreinen bekwaam. Geen overbodige luxe in deze veeleisende maatschappij. Ook bezit hij talloze gadgets en technologische snufjes, altijd welkom in een samenleving vol materialisme. Verder beschikt hij over een ouderwets gezonde werkethiek, iets waar veel mensen naar terugverlangen in deze tijd. Owja, en hij heeft ook nog eens een butler.

Superhelden maken ons prosociaal

Mocht je nu nog steeds niet overtuigd zijn van superhelden, dan is het volgende wellicht nog interessant. Digitale superhelden (bijvoorbeeld wanneer je een computerspel speelt), zouden meer prosociaal gedrag uitlokken bij mensen in het dagelijks leven. Onderzoekers Rosenberg, Baughman, en Bailenson (2012) toonden in een virtueel laboratorium aan dat proefpersonen die vlogen als Superman meer prosociaal gedrag vertoonden (ze hielpen meer met het oprapen van op de grond gevallen pennen door de onderzoeker) dan mensen die in een virtuele helikopter vlogen [1].  De onderzoekers gaven hiervoor twee mogelijke verklaringen. De eerste verklaring was dat proefpersonen meer prosociaal gedrag vertoonden omdat ze hierdoor meer als superhelden gingen denken. Een andere verklaring was dat het inbeelden van een superheld simpelweg een actievere bezigheid is dan het passief rondvliegen in een helikopter, waardoor meer actiever prosociaal gedrag werd vertoond.

Wijze lessen

Er valt natuurlijk nog veel meer te zeggen over superhelden. Wie weet komt er dus ooit nog wel een vervolg op dit blog. Laat ik daarom maar afsluiten met wat wijze lessen voor onze superhelden in spé. Realiseer je dat je geen normaal leven meer kan leiden, wat ‘normaal’ ook moge zijn. Boeven bestrijden of andere heldendaden verrichten doet pijn, al is het alleen maar door het harde trainen om in staat zijn om dit te doen. En heel belangrijk: zorg dat je niet ontmaskerd wordt. Anders valt de parallel te trekken met de ooit als superheld geziene Lance Armstrong, die na zijn ontmaskering behoorlijk van zijn voetstuk is gevallen.

Tot slot: welke superkrachten zou jij graag willen hebben, en waarom?

Dirk Laurijsen

Economisch Psycholoog in Spé

Referenties

[1] Rosenberg, R. S., Baughman, S. L., & Bailenson, J. N. (2013). Virtual Superheroes: Using Superpowers in Virtual Reality to Encourage Prosocial Behavior. Plos One, 8, 1-9.

Bron thumbnail: www.blog.2dlvr.nl