Lezing bijgewoond op 12-03-2013 te Fontys Hogescholen

De mens als maakbaar

“Dominante moeders krijgen een homoseksueel kind”. “Kinderen die te maken krijgen met wisselende boodschappen van ouders worden schizofreen”. Nog niet zo lang geleden dachten we dat opvoeding en sociale omgeving bepalend waren voor de ontwikkeling van een mens. De mens was ‘maakbaar’. Nadat de besnijdenis van Bruce Reimer in 1966 was mislukt, besloten medici dat hij voortaan als ‘Brenda’ door het leven kon. Met het aantrekken van meisjeskleren, het stimuleren van bijbehorend gedrag en het later toedienen van ‘vrouwelijke’ hormonen moest het goedkomen. Het werd een ramp. Brenda veranderde later weer in een man genaamd David en pleegde in 2004 suïcide (Colapinto, 2001).

Wij zijn ons brein: Is ons denken (zo)veel veranderd?

Tegenwoordig laten we ouderen met beginnende Alzheimer urenlang actief puzzelen om het verslechteren van het geheugen uit te stellen. Er worden regels opgesteld voor een BMI dat modellen minimaal moeten hebben, omdat dat anders tot Anorexia-beeldvorming voor jonge meisjes kan leiden. Videospelletjes leiden tot agressief en wellicht moorddadig gedrag, en dus verbinden we er een minimum leeftijd aan.

Dick Swaab maakte in zijn lezing maar weer eens duidelijk dat dit feitelijk gezien grotendeels onzin is en dat deze ‘acties’ niet helpen. In de baarmoeder wordt namelijk voor 80% bepaald wie we zijn. Wellicht zijn nog kleine modificaties mogelijk in de eerste 4 jaar, maar daarna is het afgelopen en liggen we ‘volledig vast’. Hersenscans laten duidelijk zien dat onze seksuele oriëntatie, waaronder ook pedofilie, in ons brein is vastgelegd. Hetzelfde geldt voor de mate van agressie, de kans op verslaving en de kans op het krijgen van allerlei stoornissen. Als je peuterjongens en peutermeisjes de vraag voorlegt of ze met een auto of pop willen spelen, zullen de meeste meisjes voor de pop gaan en de meeste jongens voor de auto. Niet omdat ‘de omgeving’ ze dat leert, maar omdat in onze hersenen is vastgelegd dat meisjes een voorkeur voor gezichten hebben en jongens de voorkeur voor ‘dingen’. Voer je hetzelfde experiment bij apen uit, dan krijg je hetzelfde resultaat, terwijl apen toch echt geen aangeleerd gedrag met betrekking tot speelgoed hebben (Alexander & Hines, 2002).

Vrije wil?

Een schokkende consequentie is dat we in veel zaken eigenlijk geen vrije wil hebben, hoewel we denken van wel. We hebben geen keuze tot het veranderen van ons karakter, het niveau van agressie, of zelfs de religie waarin we geloven. Het ligt immers al vast. Recent onderzoek toont aan dat, voordat je zelf doorhebt dat je een op een knop gaat drukken, op hersenscans al is te zien welke keuze je maakt. Tot wel 7 seconden vóór jouw ‘keuze’ (welke knop je wilt indrukken), kunnen onderzoekers voorspellen wat je gaat doen en waar je voor kiest (Lamme, 2010).

Inmiddels raken steeds meer mensen doordrongen van hetgeen, onder andere, Dick Swaab beweert. Waar hij in de jaren ’80 met zijn onderzoek naar homofilie nog stormen van kritiek over zich heen kreeg en een ‘controversieel’ onderzoeker was, is zijn boek ‘Wij zijn ons brein, van baarmoeder tot alzheimer’ nu een bestseller. En terecht! De vraag die rest is hoe de toekomst er de komende jaren uit gaat zien, wanneer deze ontdekkingen een grotere populatie in de maatschappij bereiken. Worden vacatures in de toekomst voortaan ingevuld aan de hand van scans van onze hersenen? Scans die bepalen hoe leidinggevend, introvert en stressbestendig we zijn? Wordt in de rechtbank het brein van een mogelijke verdachte bestudeerd, om te bepalen of iemand een pedofiel is of niet? Dit is immers geen keuze. Moeten we verdachten nog wel straffen, nu we weten dat agressief gedrag genetisch bepaald of aangeboren is?

De toekomst zal het leren….

Referentielijst
Alexander, G.M. & Hines, M. (2002). Sex differences in response to children’s toys in nonhuman primates (Cercopithecus aethiops sabaeus). Evolution and Human Behavior. 23(6). p. 467 – 479.

Colapinto, J. (2001). As nature made him. The boy who was raised as a girl. Hapers Collins Publishers.

Lamme, V. (2010). De vrije wil bestaat niet. Over wie er echt de baas is in het brein. Uitgeverij Bert Bakker.

Swaab, D. (2010). Wij zijn ons brein. Van baarmoeder tot alzheimer. Uitgeverij Contact.