Je kunt er nooit echt op voorbereid zijn. Het moment dat er een zelfmoordwens ter sprake komt. Een bekende deelt in vertrouwen gedachten aan zelfdoding met jou. Het is niet vreemd dat je in de eerste instantie erg schrikt en niet precies weet hoe je hierop moet reageren. Het is een beladen en confronterend onderwerp waar je het immers niet dagelijks over hebt. Uitputting, somberheid, depressie, rouw, ziekte; hoe een dergelijke gedachte ontstaat, is vaak het resultaat van een complexe wisselwerking van factoren. Een zeer persoonlijk – voor de omgeving vaak onnavolgbaar en onopgemerkt– proces met eenzelfde ‘eindpunt’: de wens om uit het leven te stappen. Suïcide is geen ‘hapklare’ oplossing en de omgeving kan dan ook zelden een ‘quick fix’ of magische remedie bieden. Maar wat kun je wel doen of adviseren?
Onmiddellijk professionele hulp organiseren is hier dan van groot belang. In de praktijk lukt het echter niet altijd om iemand te overtuigen van nut of noodzaak van professionele hulp. Het is belangrijk om te beseffen dat je niet verantwoordelijk bent of kan zijn voor de keuze voor zelfmoord of de preventie hiervan. De vraag blijft: hoe kun je de ander dan ter plekke helpen?
Praat
Probeer iemand aan de praat te krijgen. Vragen die je bijvoorbeeld kan stellen zijn: “Wat is er aan de hand”, “Wat is er zo pijnlijk”, “Wat zou je willen dat er gebeurt?”(Shneidman 1985). Iemand de gelegenheid geven zijn/haar verhaal te doen kan al veel verlichting geven. Ook stelt het je in staat om een inschatting te maken van het risico en je volgende stap te bepalen.
Het is een misvatting dat praten over zelfmoord met iemand die depressief is, de persoon kan aanzetten tot zelfdoding. Deze wens adresseren in een open gesprek en iemand laten beloven een hulpverlener te bezoeken, kan de zelfmoord juist voorkomen.
Leef mee
Empathie is een sleutelwoord. Voel mee met hoe moeilijk de betrokkene het heeft. Zeg vooral niet “Doe niet zo gek/dom/ dat meen je niet echt”. Dan is het heel waarschijnlijk dat iemand zich niet gehoord en serieus genomen voelt. In plaats van het ontkennen of negeren van de zelfmoordwens, is het altijd verstandiger om elke dreiging als echt te behandelen en hier actie op te ondernemen.
Wijs op andere alternatieven
Breng onder woorden dat er andere middelen zijn om de problemen op te lossen, ook al zijn die op dit ogenblik niet direct ‘zichtbaar’. Shneidman (1985) geeft aan dat mensen die rondlopen met een wens tot zelfdoding vaak slechts twee oplossingen zien voor hun ‘onoverkoombaar lijkende’ problemen: zelfmoord of een magische oplossing. Ook de professionele hulpverlening richt zich op het uitbreiden van het aantal beschikbare alternatieven.
Vraag hoe
Laat de persoon in kwestie onder woorden brengen hoe deze zijn/haar zelfdoding concreet voor zich ziet. Hoe explicieter de beschreven methodiek en hoe meer middelen iemand voor handen heeft, hoe groter het risico. Als er wordt gesproken over pillen of een wapen, dan zou je kunnen vragen of je deze tijdelijk (uiteraard op een verantwoorde wijze) mag bewaren.
Bezoek gezamenlijk een professioneel hulpverlener.
Stel voor om meteen samen een professioneel hulpverlener te bezoeken. Hieronder een overzicht van hulpdiensten die jij of de suïcidale bekende kunt benaderen, telefonisch of fysiek.
Niet in staat om bij de suïcidale kennis te blijven of contact te houden? Neem direct bij vertrek contact op met de hulpdiensten.
Wat niet
Beledigen of bagatelliseren met vernederende commentaren als “Je bent niet lekker” of “Jahoor, geloof er niets van” zijn niet goed voor iemands zelfrespect.
Iemand zwaar onder druk zetten om contact op te nemen met ouders of een partner is ook geen goed idee. Het kan immers zijn dat deze personen te maken hebben met de zelfmoordwens.
Iemand afdoen als aandachttrekker is ook heel onverstandig. Onderzoek wijst uit dat mensen die zelfmoord plegen het al een keer eerder geprobeerd of besproken hebben (al dan niet met hulpverleners) (Luoma, Martin & Pearson, 2002).
Ik wil graag benadrukken dat het bovenstaande geen algemene oplossing of zaligmakende remedie is. Voorts is er ook niet echt sprake van één manier of een vaste volgorde van stappen. Immers, elke situatie is uniek. Dit infoartikel is te meer bedoeld als leidraad of handvat, mocht je onverhoopt met een zelfmoordwens geconfronteerd worden. Onthoud: je kan niet alleen verantwoordelijk zijn of worden gehouden voor het fysieke of mentale welbevinden van een suïcidale naaste. Je bent geen hulpverlener, probeer daarbij ook niet de situatie op eigen houtje op te lossen. Iemand redden die zijn/haar plan wilt doorzetten blijkt soms onmogelijk. Er kan dan geenszins sprake zijn van ‘schuld’. Het belangrijkste doel is en blijft contact op te nemen met een professioneel hulpverlener.
Relevante websites
- http://www.sensoor.nl/
- http://www.113online.nl/
- http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/geestelijke-gezondheidszorg/vraag-en-antwoord/welke-hulp-biedt-de-geestelijke-gezondheidszorg-ggz.html
- http://www.hulponlinedenhaag.nl/
- http://www.zelfmoord.nl/
- http://www.stopsuicide.nu/ik_maak_me_zorgen_om_iemand.html
- http://www.ciz.nl/voor-professionals/aanvragen-awbz-indicatie/spoedzorg
- http://www.ziekenhuis.nl/
Literatuur:
Gebaseerd op: ‘Nader bekeken, zelfmoordpreventie.’ (blz. 286-287)
Nevid, J.S., Rathus, S.A., & Greene, B. (2008). Psychiatrie. Een inleiding. Amsterdam: Pearson Education Benelux.
Het kan natuurlijk zijn dat je zelf hulp nodig hebt.
Met het opzoeken van deze informatie heb je een eerste stap gezet.
Dat vergt moed! In dit artikel zijn een aantal hulplijnen en instanties genoemd die je kan raadplegen voor steun, advies en hulp. Psyblog.nl is geen zorgverlenende instantie: wij informeren over psychologie maar diagnosticeren en behandelen niet.Spelen er heftige (psychische) problemen en kom je er zelf niet uit? Bespreek dit dan altijd met je naasten, je huisarts of de praktijkondersteuner GGZ bij de dokterspraktijk.
Direct hulp nodig? Bel:
Landelijk noodnummer: 112
Telefonische zelfmoordpreventie: 0900 0113
Sensoor (anoniem en vertrouwelijk gesprek): 0900 0767
Check:
Regelhulp.nl voor informatie over crisisdiensten en opvang in jouw regio: https://www.regelhulp.nl/bladeren/_/artikel/crisisdienst-en-crisisopvang/
Sensoor voor anoniem en vertrouwelijk gesprek: https://www.sensoor.nl/
Online zelfmoordpreventie: https://www.113online.nl/
Goed geschreven stuk. Ik merk het ook in mijn eigen werk dat mensen voornamelijk naar een psycholoog gaan om gehoord te worden. Om hun gevoelens een stem te geven. Het is belangrijk in elke vorm van hulpverlening dat hier aandacht aan wordt besteed.
Mooi verwoord!Het uitwisselen van kennis & ervaring is ontzettend belangrijk bij een complex onderwerp als zelfmoord.
Ik nodig je graag uit om de (beroepsmatige) inzichten hierover te delen ter aanvulling van mijn schrijven. Dit kan door deze discussie met feiten & vragen uit te breiden en natuurlijk ook door een eigen inzending naar redactie@psyblog.nl te sturen. Als je dit leuk vindt stuur ik een overzichtje van de richtlijnen!
Dank voor je uitnodiging. Ik ben toevallig al een beetje bezig met een artikel die in dit thema valt. Ik heb het echter ook erg druk, dus veel tijd om te schrijven is er niet.
Mocht het uiteindelijk af zijn, dan neem ik weer contact op, is dat oké?
Dat is akkoord. Ik ben benieuwd naar het artikel dat je nu aan het schrijven bent. Veel succes, we horen graag van je!
Sinds 2001 heb ik gestreden tegen depressie, eetstoornissen en mijn borderline Zelfmoord leek tijdens die jaren eigenlijk nog de enige optie, omdat er geen uitweg mogelijk leek te zijn. In al die jaren heb ik meerdere pogingen gedaan, heb ik meerdere keren in coma gelegen en hebben ze me geregeld moeten reanimeren. Ik voelde me zo ongehoord en begrepen al die tijd. Tot ik 4 jaar geleden (na veel opnames) therapie ging volgen voor mijn borderline en ik met hulpverleners in contact kwam die wisten en zagen dat het echt lijden was. Dat het leven zoals het was ook onleefbaar was. Dat heeft me goed gedaan. Mensen die mij erkenden in mijn strijd. De therapie sloeg uiteindelijk aan en ik leef nu vrij gelukkig en studeer weer. Maar wat me nog goed bij staat, is dat mijn moeder ooit zei: “Ja, misschien is het maar beter als je poging een keer lukt, je bent zo ongelukkig en als het voor jou de enige weg is, laat ik je los. Ik wil je niet zo meer zien lijden.” Eerlijk? Ik heb me nog nooit zo begrepen gevoeld en juist dat gaf me weer dat extra beetje kracht om door te zetten, terwijl er weer concrete plannen lagen. Dankzij de mensen die zagen en erkenden dat het lijden was, dat het leven onleefbaar was op de manier zoals het was, heb ik door kunnen zetten. Dat was voor mij de grootste steun. Niet de mensen die zeiden dat ik maar door moest zetten omdat alles beter zou worden. Niet degenen die zeiden dat ik maar afleiding moest zoeken. Niet degene die allemaal tips gaven. Maar de mensen die mijn pijn écht erkenden.
Dag Ilona,
Wat een ontwapenend eerlijke reactie. Een heel persoonlijke beleving, welke je heel krachtig met de wereld deelt. Voor heel veel mensen een bron van herkenning. Wat je vertelt over de woorden van je moeder raakt mij (nog steeds). Juist aan die erkenning gaan veel mensen voorbij. Terwijl zoals jij aangeeft, de erkenning van de pijn moed en kracht geeft voor een nieuwe start. Praten en erkennen is niet het eindpunt, maar te meer een basis voor een nieuw begin. Ik hoop dat het goed met je gaat. Bedankt voor je bijzondere bijdrage en ik wens je veel succes!