Wist je dat meer dan driekwart van de mensen op de intensive care van ziekenhuizen te maken krijgt met een delier? En dat het optreedt bij tot 60 procent van de mensen in verzorgingshuizen en bij tot 83 procent van alle mensen vlak voor hun levenseinde? Veel mensen weten niet wat een delier is. Fonds Psychische Gezondheid vindt het van groot belang dat niet alleen het Nederlands publiek, maar ook hulpverleners goed op de hoogte zijn van de symptomen van delier. Hierdoor wordt veel leed en angst voorkomen en krijgen mensen betere hulp van zorgverleners en naasten.
Wat is een delier?
Het belangrijkste kenmerk van een delier (officeel: delirium) is acute verwardheid. Je kunt een delier omschrijven als een soort ‘kortsluiting’ in iemands hersenen. Het ontstaat binnen korte tijd (meestal binnen een paar uur of een paar dagen) en duurt enkele dagen tot weken. Bij oudere mensen duurt het soms langer. Als iemand een delier krijgt, kan dit wijzen op een ernstige acute lichamelijke ziekte. Er moet dan snel medisch ingegrepen worden. Als de uitlokkende factor behandeld wordt en de lichamelijke toestand verbetert, neemt de verwardheid meestal weer af.
Herken een delier
Er zijn symptomen die erop kunnen wijzen dat iemand een delier ervaart. Alleen een deskundige, zoals een psychiater of psycholoog, kan een officiële diagnose stellen, maar het is goed om te weten waar je op kunt letten. Hieronder noemen we een aantal kenmerken van een delier:
1. Iemand is zich minder bewust van de omgeving en kan zijn of haar aandacht minder goed sturen en vasthouden. Hij of zij wordt snel afgeleid door onbelangrijke prikkels;
2. Deze verstoringen in het bewustzijn en de aandacht ontwikkelen zich binnen korte tijd en het bewustzijn en de aandacht van de persoon zijn duidelijk anders dan in de periode vóór het delier. Vaak wisselen de symptomen in de loop van de dag in ernst.
3. De verstoringen komen naar verwachting niet door een andere neurocognitieve stoornis (zoals bijvoorbeeld dementie) of door een ernstig gedaald bewustzijn, zoals een coma.
De behandeling
Het is belangrijk dat medisch specialisten weten welke (preventieve) maatregelen ze kunnen nemen om te voorkomen dat een delier optreedt of verergert.
Hoe is een delier te behandelen?
1. De oorzaak wordt aangepakt: medicijnen worden aangepast, infecties worden bestreden e.d.
2. Er wordt een veilige omgeving gecreëerd en gewaarborgd: het is van belang dat naasten informatie krijgen over wat er aan de hand is en wat zij zelf kunnen doen. Rust en een beperking van het aantal prikkels zijn bijvoorbeeld belangrijk voor de patiënt. Zeker als de patiënt angstig en paniekerig is, moet hij of zij in een veilige omgeving kunnen zijn. Dit ook om te voorkomen dat de persoon met het delier zichzelf schade toebrengt door bijvoorbeeld zijn of haar infuus eruit te trekken of uit bed te stappen terwijl dit nog niet veilig is.
3. (Indien nodig) kan er behandeld worden met medicijnen. Bij de behandeling wordt vaak een psychiater of (bij ouderen) een geriater ingeschakeld.
Herstel
Vroegtijdige herkenning en behandeling van een delier verkorten meestal de duur ervan. Hoewel een delier per definitie een voorbijgaande aandoening is, herstelt de patiënt er niet altijd van. Volledig herstel is vooral bij oudere patiënten minder waarschijnlijk.
Doe even Normaal
In de serie Doe even Normaal (in augustus 2014 uitgezonden op TV) werd een aflevering gewijd aan delier. Je kunt deze aflevering terugkijken via www.doeevennormaal.nl. Op de website van Fonds Psychische Gezondheid vind je meer informatie over delier, tips van psycholoog Lidewy Hendriks en het verhaal van ervaringsdeskundige Godfried: www.psychischegezondheid.nl/delier.
Eind november vorig jaar heb ik een beroerte gehad en daarna een vreemd soort verwardheid. Alles leek een soort droom. Het leek op een delirium, maar ik was me zeer bewust en onthield alles. Nu wil ik weten wat ik gehad heb, omdat het zo ingrijpend was. Mijn uitgebreide verhaal staat daarom hier. Ik hoop dat u er iets over zou kunnen zeggen of iemand weet, die weet wat het geweest zou kunnen zijn. Dan mag u deze email gerust doorsturen. Een reactie stel ik zeer op prijs.
Korte samenvatting:
Ik heb in november vorig jaar een beroerte gehad. Ongeveer drie weken daarna, ben ik psychisch verward geraakt. Ik kon niks doen waarbij ik info van buitenaf kreeg. Het voelde alsof alles om mij heen een droom was en een illusie die voortkwam uit mijn eigen herinneringen, ook al wist ik dat het echt was wat ik zag en hoorde, mijn gevoel vertelde steeds dat het niet echt was. Ik dacht eerst aan een delier, maar ik had geen geheugenproblemen, weet vrijwel alles nog en was me ook zeer bewust van de situatie, wat het ook eng maakte. Ik interpreteerde dingen die gezegd waren steeds verkeerd, bijvoorbeeld grapjes kwamen als serieus over. Ook waren tv-beelden onlogisch en kwamen beelden als totale onzin op mij over.
De mentale verwarde toestand ging steed ‘ aan’ of ‘uit’. Op momenten dat het ‘uit’ was, was het ook compleet weg en kon ik normaal functioneren. Wanneer het ‘aan’ stoond, Ik kon niks doen omdat mij hersenen continu gingen proberen te voorspellen wat er zou komen (vermoeiend). Ik kon dus niet TV-kijken, lezen of muziek luisteren. Bij het laatste had ik bijvoorbeeld steeds het gevoel dat ik me moest bedenken hoe het nummer ver ging, of het wel klopte uit mijn herinneringen, of eelk nummer er zou volgen.
Ik heb geen diagnose gehad; de artsen wisten niet wat ik had. Ik ben naar het UMC gestuurd en heb daar gesproken met psychiaters, internisten en neurologen, maar allemaal herkenden ze de verschijnselen niet. Nu is het al maanden over gelukkig.