“Ontspannen nip je aan je glaasje wijn. Op het scherm voor je flitsen de beelden één voor één voorbij. De muziek zwelt aan, de film wordt steeds spannender en voor je het weet zit je er helemaal in! De bak met chips is al een minuutje of twintig leeg en voor je het weet zet je je tanden in het eerstvolgende wat voor handen is. Verdorie, je was net zo lekker op weg. Die nagels smaken toch beter dan verwacht…”

Herkenbaar? Gedachteloos allerlei dingen doen en je achteraf afvragen waarom je dat ook alweer deed. Grote kans dat je te maken hebt met een hardnekkige gewoonte. Soms zijn ze handig, gemakkelijk, leuk, maar soms ook vervelend of zelfs pijnlijk!

Hoe ontstaat een gewoonte?

Een gewoonte ontstaat uit alledaags gedrag. Volgens de literatuur zijn er twee manieren waarop gedrag ontstaat: de bewuste en onbewuste route. Voor de bewuste manier heb je signalen nodig die je bewust oppikt, waardoor je vervolgens bewust kiest voor bepaald gedrag. Een voorbeeld hiervoor is heel simpel: de weg oversteken. Je kijkt om je heen en wanneer er geen ander verkeer komt, steek je over.

Voor de onbewuste manier zijn veel minder duidelijke signalen nodig. Het kan zelfs zover gaan dat de muziek op de achtergrond al genoeg is om je iets te laten doen. Een voorbeeldje: je hoort de jingle van je favoriete frisdrankmerk. Meteen daarna loop je naar de keuken om wat te drinken te pakken. Onbewust pak je dan precies dat drankje waar je net de muziek van gehoord hebt. Dat is ook meteen de reden waarom gewoonten zo moeilijk te veranderen zijn. Als je gedrag maar vaak genoeg vertoont, wordt het vanzelf een gewoonte.

Yes, we can!

Als leefstijlcoach kom ik regelmatig situaties tegen waarbij mensen eerst uit hun vastgeroeste patroon moeten komen. Om iemands gedrag aan te passen, moet je eerst weten waarom iemand bepaald gedrag vertoont. Iemand die vaak gestrest of gespannen is, is misschien sneller geneigd om te nagelbijten. Als je dit in kaart hebt gebracht, is het zaak om iemand zich bewust te laten worden van wanneer en waarom hij/zij dit doet. Vervolgens kun je iemand een trucje bij brengen om van de gewoonte af te komen, bijvoorbeeld: ‘elke keer als je zin krijgt in een sigaret, ga je buiten een rondje lopen’. Het kost een beetje (oké, beetje veel) doorzettingsvermogen, maar als je ergens echt vanaf wilt komen is dat doorzettingsvermogen er wel. Uiteindelijk komt het daarop neer: willen veranderen, want alleen dan lukt het.

Bron:
Verplanken B, Aarts H, Van Knippenberg A. Habit, information acquisition, and the process of making travel mode choices. European Journal of Social Psychology. 1997;27(5):539-60.