Dromen verschijnen meestal in de vorm van een herinnering. Je wordt wakker en als je geluk hebt, staan je nog fragmenten bij van de dingen die je in je slaap hebt “meegemaakt”. Dat kunnen ronduit bizarre herinneringen zijn die lang niet altijd een duidelijk verloop hebben.

Het is dan ook een opvallende bewering om te stellen dat we onze dromen kunnen controleren. Toch is dat het idee achter lucide dromen. En hoewel het nog niet helemaal helder is of het wel echt bestaat, wordt het al wel ingezet bij de behandeling van nachtmerries.

Wat is lucide dromen?

Als rechtgeaard Nederlander kun je niet schrijven over lucide dromen zonder te vermelden dat de Nederlandse psychiater en schrijver Frederik van Eeden deze term bedacht heeft. Hij gebruikte het woord lucide om aan te geven dat de dromer betrekkelijk helder is tijdens het dromen.

Wat lucide dromen nu precies zijn, is moeilijk uit te leggen. In eerste instantie gaat het er vooral om dat je je dromen kunt sturen. Sommigen weten daarnaast dat ze aan het dromen zijn, terwijl ze dromen. Anderen hebben die ervaring niet, maar zijn zich er wel van bewust dat ze hun dromen kunnen sturen. Het hele fenomeen lijkt dus op een schaal te liggen die gaat van dromen tot bewuste verbeelding.

Er zijn wel experimenten gedaan om te bewijzen dat lucide dromen bestaan. In die experimenten werd aan mensen gevraagd om tijdens het dromen hun ogen naar links of juist naar rechts te bewegen. Het bleek dat dit mogelijk was, maar zoals de filosoof Norman Malcolm al zei: “We weten alleen dat iemand droomt omdat deze persoon zegt dat hij droomt”. Wetenschappelijk gezien is dat niet het meest solide bewijs om op te varen.

Zelf lucide dromen

Over het algemeen bestaat het streven naar lucide dromen uit verschillende stappen:

1. Gewaar worden van je dromen: je kent vast mensen die zeggen dat ze “nooit dromen”. Of misschien ben je zelf zo iemand. Dit is in feite onmogelijk. Dromen doet iedereen, maar niet iedereen onthoudt ze.
Het streven naar lucide dromen is in principe een bewustwordingsproces en dat begint bij het herinneren van je dromen. Dat kun je bijvoorbeeld doen door ’s ochtends nog even te blijven liggen en te denken aan je dromen. Als je ze dan ook direct opschrijft, zul je zien dat je jezelf steeds meer herinnert.

2. Als je de dromen opschrijft, zul je bepaalde details herkennen die typisch zijn voor je dromen.Het kan bijvoorbeeld zijn dat je altijd vliegt of misschien is er geen duidelijke omgeving.

Sommige dingen kun je ook van tevoren weten. In dromen weet je bijvoorbeeld nooit wat de tijd is en kun je ook niet lezen. Daarnaast ziet je lichaam er vervormt uit en je kunt ook niet in de spiegel kijken.

3. Het klinkt misschien bizar, maar tijdens je “wakende” leven, kun je vervolgens steeds gaan controleren of zich typische droomscenario’s voordoen. Je vraagt jezelf dan af: “Droom ik of ben ik wakker?”. Als je daar een gewoonte van maakt tijdens je wakende leven, zul je dat ook doen tijdens je droom. En als je het daar doet, zul je een lucide staat kunnen bereiken.

Als het zo beschreven staat, klinkt het als een merkwaardig en haast existentieel verwarrend experiment. Wie vraagt zich tijdens het dagelijks leven nu af of hij wakker is of niet? Toch blijkt dat je met deze oefeningen vrij snel een lucide staat in je droom kan bereiken.

Lucide dromen in de praktijk

Lucide dromen worden vooral toegepast in de behandeling van nachtmerries. Nachtmerries kunnen voor sommige mensen namelijk echt problematisch zijn. Zij hebben bijvoorbeeld elke nacht dezelfde droom. Je kunt je voorstellen dat dit als erg bedreigend kan overkomen en dat mensen zich steeds meer zorgen gaan maken over die specifieke droom.

In Nederland deed Victor Spoormaker onderzoek naar het effect van een Lucide Dromen Training op het voorkomen van nachtmerries (als je meer over die training wilt lezen, kun je zijn boek “Van je nachtmerrries af” lezen). Het bleek dat mensen die de Lucide Dromen Training kregen, minder nachtmerries hadden dan mensen die geen training kregen.

Gek genoeg hadden niet al deze mensen een ervaring gehad met lucide dromen. Klaarblijkelijk hoef  je niet volledig te leren om lucide te dromen om toch te ervaren dat je invloed hebt op je dromen.

Heb je zelf slaap- of andere problemen en ben je op zoek naar een psycholoog in Amsterdam? Bezoek dan: http://www.ivpp.nl/psycholoog-amsterdam.

Bronnen:
van Eeden, A Study of Dreams, in Proceedings of the Society for Psychical Research (SPR) (volume 26, 1913)

Malcolm, N. (1959) Dreaming. London: Routledge and Kegan Paul

Spoormaker VI, Bout J van den (2006) Lucid dreaming treatment for nightmares: a pilot study. Psychotherapy and Psychosomatics 75(6): 389–94.

Van Schagen A, Lancee J, Spoormaker V (2012) Van je nachtmerries af. Amsterdam, Bohn Stafleu en van Loghum