Over kleur hebben we allemaal een mening. We kiezen de kleuren van onze kleding, auto en interieur weloverwogen. Kleur is immers het visitekaartje waarmee we een eerste indruk maken. En zoals bekend is, kunnen we maar één keer een goede eerste indruk maken. Vandaar dat bedrijven veel geld besteden aan het ontwikkelen van een huisstijl en bijbehorende kleuren. Ze gaan zelfs kleuren claimen. Kleur heeft nog meer kanten. We kennen bijvoorbeeld eigenschappen toe aan kleuren. Ze hebben effect op onze stemming en beïnvloeden (volgens sommige onderzoekers) zelfs ongemerkt onze prestaties.

Voorkeuren

Daarbij hebben de meeste mensen een uitgesproken voorkeur voor een bepaalde kleur. Laat mij raden… Ben je een man, dan is de kans 1 op 2 dat je favoriete kleur blauw is. Ben je een vrouw, dan wordt het lastiger, maar als ik rood zeg, is de kans altijd nog ongeveer 1 op 3 dat ik goed zit. Kijk maar…

Ik weet dit, omdat ik in 2009 een onderzoek heb gehouden onder ruim 300 Nederlanders en Vlamingen waarin ik vroeg welke kleur zij toekenden aan bepaalde emoties en concepten. Ook wilde ik weten wat hun favoriete kleur was én wat ze de lelijkste kleur vonden. Een samenvatting van de resultaten staat te lezen op de website Kleur en Emotie.

Voegen we de favoriete kleuren van mannen en vrouwen samen, dan krijgen we het volgende grafiekje:

Deze uitkomst verschilt trouwens behoorlijk van het onderzoek dat Joe Hallock in de Verenigde Staten uitvoerde. Vooral het verschil in voorkeur voor rood en groen en de sterke voorkeur voor blauw zijn opvallend. Een verklaring heb ik niet. Misschien hebben Amerikaanse respondenten een grotere aversie tegen rood, omdat ze dat associëren met socialism en dat is, zoals bekend, een begrip dat in de VS werkt als de spreekwoordelijke rode lap op de welbekende stier. 

Kleur en marketing

Zou het toeval zijn dat blauw en rood ook de meest gebruikte kleuren zijn in huisstijlen en logo’s? Maar liefst 29% van de logo’s van topbedrijven is rood, 33% blauw en 28% zwart of grijs.

Wat maakt rood en blauw zo bijzonder? Meestal stelt men in marketingkringen dat rood aandacht trekt, terwijl blauw de geloofwaardigheid verhoogt. Als ik marketeer was, zou ik de combinatie van beide als the best of both worlds beoordelen. Maar zo werkt het niet, omdat je dan twee tegenstrijdige boodschappen afgeeft.

In marketingonderzoek lezen we dingen als: ‘Blue is the color of constancy and truth. It isideal in often anxiety-charged selling environments because it brings tranquility and calm and reduces blood pressure and respiration rate’. Blauw in een showroom geeft consumenten het gevoel dat ze het aankoopproces onder controle hebben. Daarmee vormt het een perfect alter ego voor rood, dat een fight or flight impuls oproept en de bloeddruk verhoogt. Metandere woorden: in een omgeving waarin een belangrijke en dure transactie plaatsvindt (bijvoorbeeld een autoshowroom of een vermogensbeheerder), moet je klanten op hun gemak stellen en het gevoel van beheersing geven en tijdloosheid oproepen. Een auto is geen impulsaankoop, een vermogen beleggen geen sinecure; een klant moet je rustig en met beleid binnenhengelen en vooral niet aan het schrikken maken.

Maar wie bij Media Markt binnenstapt, komt een wereld binnen waar het rood van alle kanten de bezoeker belaagt. Hier vindt – letterlijk en welbewust – een aanslag op alle zintuigen plaats. Niks beheersing. Media Markt gaat u niet op uw gemak stellen.

Rustig kijken? Een weloverwogen keuze maken? Ben je nou helemaal gek! Hier beweegt alles, alles maakt geluid, beeldscherm na beeldscherm schreeuwt je tegemoet, want hier geldt maar één motto: KOOP NU! En koop veel: niet alleen die smart tv, maar ook gelijk een kabeltje waarmee je in 3D kunt kijken (hoewel je hooguit maar één keertje met zo’n achterlijke bril voor je smart tv gaat zitten). En ook nog wat leuke accessoires die je niet nodig hebt en waarvan je eigenlijk ook nog nooit gehoord had. Laat staan dat je wist dat je er behoefte aan had.

En dan na aanschaf wel snel wegwezen, want de volgende klant staat al watertandend in je nek te hijgen om geholpen te worden door de vlot pratende verkoper, die overal een antwoord op heeft en voor alles een oplossing geeft.

Het unieke van rood en blauw: de kleurenleer

Blauw en rood zijn primaire kleuren. Dat wil zeggen dat rood niets heeft wat in blauw zit en omgekeerd. Geel hoort ook bij de primaire kleuren, maar wordt door weinig mensen als favoriet beschouwd en bovendien geassocieerd met ‘goedkoop’.

Primaire kleuren (het driehoekje in het midden van de afbeelding) vormen de basis van alle andere kleuren. Je kunt ze niet door menging krijgen, alleen maar uit de tube of het blik. Mengen we primaire kleuren met elkaar, dan krijgen we secundaire kleuren: oranje, violet en groen.

Mengen we alle drie de primaire kleuren tegelijk, dan krijgen we theoretisch gezien zwart, maar in de praktijk meestal een troebel grijsbruin, omdat de gebruikte pigmenten nooit helemaal 100% zuiver zijn. In principe zou hetzelfde moeten gelden voor menging van oranje (= rood en geel) en blauw, omdat er dan ook sprake is van menging van de drie primaire kleuren. Oranje en blauw noemen we daarom complementaire (= elkaar aanvullende) kleuren.

Hoe het ook zij: we zullen rood nooit verwarren met blauw, blauw niet met geel en geel niet met rood. Dat kan wel gebeuren met bijvoorbeeld groen en blauw, of oranje en geel.
Zeker van grote afstand, bijvoorbeeld met veel stof of vocht in de lucht.

Om die reden zijn de meest gebruikte kleuren van vlaggen… Je raadt het al: rood en blauw (aangevuld met wit dat immers ook op niets anders lijkt). Bij ouderwetse veld- en zeeslagen was het belangrijk om vriend en vijand snel van elkaar te kunnen onderscheiden aan de hand van vlaggen.

Dit artikel bestaat uit twee delen. Dit is deel I van “Psychologie en je Favoriete Kleuren”. Binnenkort verschijnt ook deel II van dit artikel.