Dit artikel bestaat uit twee delen. Dit is deel II van het artikel “Psychologie en je Favoriete Kleuren”. Deel I kun je hier vinden.

Persoonlijkheid

Heeft persoonlijkheid invloed op de keuze van een favoriete kleur? Kiezen introverte mensen eerder blauw en expressieve types rood? Er is namelijk gebleken dat introverte personen een voorkeur hebben voor een omgeving waarin ‘kalme’ kleuren (zoals blauw en groen) domineren. Introverte mensen zijn sterk gepreoccupeerd door hun gedachten en gevoelens en hebben daarom behoefte aan een omgeving die kalmeert. Extraverte mensen zoeken juist afleiding en hebben een voorkeur voor ‘opwindende‘ kleuren.

In mijn onderzoek konden respondenten aangeven of ze zich als introvert of extrovert, bedachtzaam of impulsief en rationeel of emotioneel beschouwden. Ik ging ervan uit, dat er verband zou bestaan tussen persoonlijkheidskenmerken en kleurvoorkeur. Maar er waren helemaal geen significante verschillen. De enige dimensie waarop significante verschillen te meten waren, was die tussen mannen en vrouwen.

Sekse en favoriete kleur

Zoals ik in het vorige deel van dit artikel schreef, is blauw bij uitstek de kleur die mannen als favoriet aangeven en rood de kleur die de meeste vrouwen (althans een derde) als favoriet beschouwen. Hiervoor zijn tal van huis-, tuin- en keukenpsychologische interpretaties te geven: rood is een kleur met meer emotie en passie dan blauw, dat vooral koel en rationeel lijkt. Maar om daar de stereotypische conclusie aan te verbinden dat daarom ‘dus’ blauw een mannenkleur is en rood een vrouwenkleur, wil ik niet voor mijn rekening nemen. Wel kan er misschien een andere conclusie aan verbonden worden: wie een product maakt dat vooral voor vrouwen bedoeld is, doet er goed aan in ieder geval rood te verwerken in het product zelf, de verpakking en de reclame. Hetzelfde geldt voor mannen en blauw.

Onderzoek door o.a. de Amerikaanse psycholoog J.P. Guilford liet zien dat vrouwen een groter kleurbewustzijn hebben dan mannen en in hun voorkeuren meer divers en flexibel zijn. Vrouwen hebben, meer dan mannen, een uitgesproken favoriete kleur. Zij zijn daarin ook individualistischer. Verder blijken vrouwen ontvankelijker te zijn voor kleuren en beter in staat ze te onderscheiden en te omschrijven. Ze hebben ook een beter geheugen voor kleuren en kleurverschillen. Dat begint al vroeg in de ontwikkeling. Meisjes kennen bijvoorbeeld de namen van de primaire kleuren eerder dan jongens.

In 2007 onderzochten de psychologen Arthur, Johnson en Young de verschillen in beschrijvingen van kleuren door mannen en vrouwen. Zij concludeerden dat vrouwen meer woorden gebruiken om kleuren te beschrijven en dat deze een emotionelere lading hebben. De gemiddelde emotionele lading van de woorden die vrouwen gebruikten, bleek hoger te liggen dan bij mannen. Deze emotionele lading was ook vaker positief of plezierig en zij gaven ook blijk van grotere expressiviteit. Voorbeelden hiervan zijn benamingen als ‘manderijnachtig’, ‘aqua’ of ‘zeeschuim’. Het aardige is dat deze uitkomsten indirect ook nog iets anders laten zien: vrouwen gebruiken taal anders dan mannen. Of eigenlijk moet ik het zo formuleren: mannentaal lijkt directer en overwegend instrumenteel, terwijl vrouwen gebruik maken van diepere emotionele lagen en termen die affectie uitdrukken.

Kleur en taal

Ik dwaal af; daarom snel weer terug naar rood en blauw, je favoriete kleuren. Het feit dat we favorieten hebben, geeft aan dat kleur ons niet onverschillig laat. Ze roepen emoties en associaties op. De Universiteit van Leuven doet al jaren onderzoek naar de associaties die woorden oproepen en hebben inmiddels een aanzienlijke database opgebouwd. Tikken we ‘rood’ in, dan zien we woorden als ‘bloed’, ‘liefde’ en ‘hart’ daarmee geassocieerd. Omgekeerd roept een woord als ‘verkeerslicht’ de associatie met ‘rood’ op. Opmerkelijk genoeg veel vaker dan de combinatie verkeerslicht-groen of verkeerslicht-oranje. Bij ‘blauw’ krijgen we de gebruikelijke associaties met ‘hemel’, ‘lucht’, ‘zee’ en ‘water’. Omgekeerd roept een woord als ‘smurf’ bij de meeste mensen direct de associatie met blauw op en hetzelfde geldt voor een woord als ‘liberaal’ en (aardig om te weten) ‘bic’, de bekende Franse ballpoint. Typisch genoeg roept het woord ‘socialist’ dan weer niet het woord ‘rood’, maar ‘rode’ op, maar is een ‘liberaal’ geen ‘blauwe’. 

Wat opvalt aan dit onderzoek is dat de associaties steeds om vrij concrete en voor de hand liggende zaken gaan. Ze gaan niet om de diepzinnige en abstracte begrippen die we vinden op sites waar kleur en psychologie gekoppeld worden als handvat bij design en marketing. Je krijgt dan namelijk al snel teksten als: ‘Rood is een absoluut warme kleur die voor energie, mannelijkheid en fysieke moed staat, al lokt ze vaak ook opstandigheid en spanning uit. Een kleur die meer dan enige andere verwijst naar seks, macht, passie en gevaar. De kracht van rood is pas echt duidelijk als je ziet wat een rode lap stof bij een stier kan teweegbrengen’. En: ‘Blauw is een koele, rustige en neutrale kleur. Deze kleur geniet de nodige autoriteit, voornamelijk in de donkere tinten. Helder blauw is de meest analytische kleur, die verwijst naar trouw, verantwoordelijkheid en veiligheid. Het blauw van de zee en de lucht opent onze kijk met een zeer breed vizier op alle mogelijkheden en staat om die reden voor een universele vrijheid en openheid. De afstand die deze kleur symboliseert, is wel het meest opvallend weergegeven door de adel, die verheven is boven het gewone volk, want zij hebben blauw bloed’.
(bron: http://www.kleurenpsychologie.be/home.html)

Daarbij de aantekening dat de kracht van rood en de spreekwoordelijke rode lap bij de woedende stier, niets te maken heeft met kleur. Stieren zijn, zoals de meeste zoogdieren, kleurenblind.

Eerder in deze serie verschenen

• Psychologie en de Kracht van Kleur / 27 januari 2015
• Psychologie en het Gewicht van Kleur: Zwart / 12 februari 2015
• Psychologie en je Favoriete Kleuren (Deel I)  / 12 maart 2015