“Ik wéét wel dat het slecht voor me is, maar ik kan gewoon niet stoppen.” Als psycholoog kom ik elke werkdag dit dilemma weer tegen. Bijna al mijn cliënten voelen een conflict in zichzelf. Een conflict tussen het weten en het voelen, tussen de gedachten en de wensen, tussen het lichaam en de geest. Aan de ene kant weet je hoe het zou moeten, maar je gevoel zegt iets heel anders. Naar welke moet je nu luisteren? Waarom denken en voelen we ons zo verschillend? En mogen we dit onderscheid van lichaam en geest eigenlijk wel maken? In dit artikel wil ik de twee kanten eerst apart onderzoeken, om ze vervolgens bij elkaar proberen te brengen.

Gedachten

Laten we in eerste instantie luisteren naar wat onze gedachten te zeggen hebben. We hebben hier veel verschillende namen voor bedacht: hersenen, ratio, verstand, logica en ga zo maar door. We betreden hiermee het gebied van de rede. Vaak is deze kant van ons een soort onderwijzer die vertelt hoe je moet leven. Stop met roken, kies de juiste partner uit, werk hard, voldoe aan de eisen, enzovoort. Het is een kant die weet hoe je moet leven en dit op allerlei manieren duidelijk maakt. Dit uit zich bijvoorbeeld in het schuldgevoel bij dat extra gebakje of het gevoel van onzekerheid wanneer je niet aan de eisen voldoet. De oplettende lezer ziet dat ik nu het woord ‘gevoel’ gebruik, hierover later meer. De kant van de ratio is belangrijk, het laat ons in harmonie met elkaar leven en maakt het mogelijk om op langere termijn te plannen. Het is een aspect van ons mens-zijn dat ons laat nadenken voordat we iets doen en daarvoor logische argumenten kan gebruiken.

Gevoel

Hetgeen hier vaak tegenover staat, is ons gevoel. Als we hiernaar gaan luisteren, horen we vaak hele andere dingen. Uitspraken als: ‘Volg je hart’ worden hier vaak voor gebruikt. Het is de kant die laat zien wat je wilt, wat goed en wat slecht voelt, enzovoort. We zijn het niet gewend om te luisteren naar ons gevoel, omdat de ratio vaak de boventoon voert. Het gevoel uit zich daarom vaak als een huilend kind, een opstandige puber of een echte rebel. Deze kant heeft geen boodschap aan logische argumentatie, maar wil bevredigd worden in de ervaren tekorten. Het is ook een belangrijke kant, omdat het ons laat zien wat we graag zouden willen bereiken in het leven en waar we ons goed bij voelen.

Eenheid

Het onderscheid in gedachten en gevoel uit zich ook wel in de discussie tussen lichaam en geest. We associëren het nadenken met het hoofd en het voelen met de rest van het lichaam. We kunnen deze twee kanten als strikt gescheiden beschouwen of we zouden er juist een eenheid van kunnen maken. Als ik bijvoorbeeld zeg dat ik mezelf niet kan stoppen, wie is dan dit “ik” en wie is dan “mezelf”? Het klinkt alsof er een soort apart wezentje in mij zit die mij regeert. In plaats van onszelf wijs te maken dat we twee onverenigbare kanten hebben die met elkaar moeten gaan samenwerken, zouden we ook kunnen zeggen dat we een eenheid zijn waarbij verschillende delen van ons lichaam verschillende dingen te zeggen hebben die even belangrijk zijn. We hoeven niet te luisteren naar óf ons gevoel óf onze gedachten, maar kunnen ze beide in acht nemen en beseffen dat ze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

In mijn werk als psycholoog vind ik het een voorrecht om anderen te mogen laten zien dat ze het antwoord op waar ze naar moeten luisteren al in zich hebben. Juist door alle kanten van ons mens-zijn te belichten en ze niet als los, maar juist als één te zien, vormen zich nieuwe paden en ontstaan er nieuwe mogelijkheden. Ik zou niet willen zeggen: ‘Luister naar je hart’ en ook niet: ‘Luister naar je geest’, maar juist: ‘Luister naar jezelf’. Het antwoord ligt er, dat weet ik zeker.