“Ah, dat is zo’n stijve hark met geen greintje fantasie.”

“Zo, zij heeft elke dag vast wel een nieuw vriendje.”

Hoe open en tolerant je ook bent webbankir, een eerste oordeel van anderen heb je altijd. Let er maar eens op wanneer je op straat loopt, in de winkel staat of een nieuw persoon ontmoet. In de eerste paar seconden heb je voor je er erg in hebt een oordeel klaarstaan over deze persoon. Maar ook jij maakt altijd een eerste indruk op een ander die al binnen korte tijd gevormd is. Hoe kan dat eigenlijk? En wat kunnen we ermee doen?

Nuttig

Dat we zo snel kunnen oordelen, en daarmee indelen, is eigenlijk heel nuttig. Stel je eens voor dat je alles en iedereen in de volledige complexiteit zou moeten waarnemen wanneer je over straat loopt. Je zou helemaal overprikkeld raken en de deur niet meer uit willen gaan. Het is heel erg handig dat je meteen kunt zien wie de mensen zijn, wat de auto’s zijn, waar de stoep begint en eindigt en ga zo maar verder. We kunnen onszelf op deze manier beschermen en goed opletten op de dingen die relevant zijn. Ook wanneer je je tussen de mensen begeeft is het goed dat je een onderscheid kunt maken tussen eventuele gevaarlijke en veilige mensen. Wil je dat ene steegje door om af te snijden? Kijk dan eerst even goed of er geen ongure types in staan.

Eerste indruk

Onder andere vanuit dit overlevingsmechanisme geven we ook heel snel een oordeel over iemand die je ontmoet. Bij een ontmoeting worden allerlei prikkels razendsnel verwerkt en vaak gebeurt dit onbewust. Denk hierbij aan geur, handdruk, blik, zicht, geluid, enzovoort. Met al deze prikkels krijgen we automatisch een beeld van iemand en hoe hij of zij waarschijnlijk zal zijn. Er wordt bijvoorbeeld vaak gezegd dat in de eerste paar seconden bij een sollicitatieprocedure het succes van de kandidaat al bepaald is. Uit onderzoek van nu.nl blijkt dat zelfs 58 procent van de eerste indruk alleen al door gezichtskenmerken wordt bepaald. De manier waarop ons gezicht is samengesteld maakt veel uit voor de indruk die we maken. Tegelijkertijd is het natuurlijk ook de manier waarop je je gezicht gebruikt die hierbij van invloed is. Een grote glimlach doet bijvoorbeeld iets heel anders dan een gefronst voorhoofd.

Negatieve gevolgen

Hoewel dit snelle oordelen erg nuttig is, kan het ook negatieve gevolgen met zich meebrengen. Zo kan het ons in een bepaalde richting duwen die niet altijd terecht hoeft te zijn. Je kunt bijvoorbeeld iemand als onbetrouwbaar bestempelen en deze als zodanig behandelen, terwijl dit niet nodig was en je zo kansen misloopt. Dit is vooral goed te begrijpen vanuit ons eigen zichtpunt. Als iemand je een chagrijn vindt, dan weet je zelf dat dat alleen maar komt omdat je die persoon ’s ochtends ziet wanneer je nog niet goed aanspreekbaar bent. De rest van de dag ben je namelijk wel gewoon vrolijk en open. We zijn zelfs geneigd om een ander te beoordelen op zijn/haar gedrag en bij onszelf de oorzaak eerder te leggen in de omgeving, zoals het vroeg op moeten staan. Dit wordt ook wel de fundamentele attributiefout genoemd. Hiermee kun je het idee krijgen dat een ander bijvoorbeeld een somber persoon is, terwijl diegene een half uur eerder een slecht bericht heeft gehad. Hiermee wordt je eerste indruk van iemand beïnvloed en het is daarom belangrijk om hier bewust van te zijn, zodat we er iets mee kunnen doen. Hoe kunnen we hier verder mee omgaan?

Bewust zijn

Het belangrijkste is dat we ons beseffen dat we heel snel een oordeel vellen op basis van gevoel of intuïtie en dat dit niet de complete waarheid hoeft te zijn. Het is uiteraard belangrijk om naar deze gevoelens te luisteren, maar laten we ons openstellen voor de mogelijkheid dat we het bij het verkeerde eind hebben. Wees je ervan bewust dat je deze oordelen velt en vraag je af hoe je het zelf zou vinden als iemand een indruk van jou krijgt op deze manier. Geef iemand dus een kans, is eigenlijk de boodschap. Laten we ons zoveel mogelijk bewust proberen te worden van welke vooroordelen we (onbewust) met ons meedragen en deze openstellen voor weerlegging. Daarnaast is het erg leuk om er eens mee te experimenteren. Wat voor oordelen kun je bij anderen ontlokken door je anders te kleden, gedragen en op te stellen?

Geschreven door: Online studentenpsycholoog Dea Boom van www.psychologenpraktijkboom.nl