Onlangs keek ik tijdens het zappen een tijdje naar het programma Sophie in de kreukels, een persoonlijke zoektocht door Sophie Hilbrand, die de 40 bereikt en zich afvraagt hoe vrouwen vanaf deze leeftijd omgaan met uiterlijke veranderingen en hoe zij denken over cosmetische ingrepen. Ondanks dat Sophie concludeerde dat er een taboe rust op het onderwerp, blijkt het wegwerken van een rimpeltje hier of daar geen moeilijke stap. Een Botoxparty inclusief fillers, hapjes en drankjes is gewoon online te boeken en ook de man geeft toe wel eens een prikje te nemen. Tijd om dit steeds populairder wordende ‘wondermiddel‘ eens onder de psychologische loep te nemen.

Facial feedback hypothesis

Over het feit dat botox iets aan het visuele aspect van iemands gezicht verandert, valt niet te twisten. De vraag is of het mogelijk ook iets doet met de innerlijke mens en onze emoties? Deze vraag vloeit voort uit de bevinding dat onze gezichtsuitdrukking invloed kan hebben op hoe wij ons voelen. Als je bijvoorbeeld lacht, geven bepaalde spieren in je gezicht feedback naar de hersenen die vervolgens een rol spelen bij emotieregulatie en ons gevoel. Dit fenomeen wordt ook wel de facial feedback hypothesis genoemd.

De facial feedback hypothese wordt al sinds eind jaren ’80 onderzocht door wetenschappers die geïnteresseerd zijn in menselijke emotie. Zij bekijken het fenomeen onder andere door mensen bepaalde spieren te laten aanspannen, die resulteren in lachen of fronsen. Dit aanspannen wordt bereikt door de proefpersonen een pen op een bepaalde manier in hun mond te laten houden. In de ‘lip positie’ spannen zij de orbicularis oris spier aan, die resulteert in een frons. De ’tand positie’ daarentegen spant de zygomaticus major aan, die zorgt voor een glimlach. Tegelijkertijd wordt aan de proefpersonen gevraagd hoe grappig zij een bepaalde cartoon vinden. De onderzoekers concludeerden dat mensen in de ’tand positie’ de cartoons inderdaad als grappiger beoordeelden dan de personen die de pen tussen hun lippen hielden en dus fronsten.

Het verlammen van je gezicht

Mensen die botox in hun gezicht laten injecteren, verlammen in principe de spieren waar de injectie wordt geplaatst. Dit zou betekenen dat wanneer deze injectie rondom de mond geplaatst is, dat de persoon in kwestie dan geen feedback meer naar de hersenen stuurt als hij of zij lacht en dus mogelijk een minder intens gevoel van geluk ervaart. Dit is precies wat onderzoekers van de Columbia University bekeken hebben. Zij vergeleken twee groepen proefpersonen met elkaar: de één met Botox in hun gezicht, de ander met een alternatieve cosmetische filler die de spieren niet beïnvloedt. Er werd bekeken of de groepen verschilden in hun emotionele responsen op bepaalde films. De onderzoekers zagen dat mensen met Botox in hun gezicht inderdaad een verlaging in emotionele ervaring lieten zien voor positieve films, in lijn met de facial feedback hypothesis. De Botox steekt dus mogelijk een stokje voor het geven van feedback naar de hersenen die de desbetreffende emotie versterken.

Don’t forget to smile!

Betekent dit dat rimpelloze vrouwen (of mannen) binnenkort allemaal bij de psycholoog zitten? Waarschijnlijk niet. De bevonden resultaten geven enkel een indicatie van het hele idee dat onze gezichtsuitdrukking invloed heeft op hoe wij ons voelen en de onderzoekers geven toe dat er nogal wat limitaties aan dit soort onderzoeken zitten. Een fillertje hier of daar kan dus waarschijnlijk niet zoveel kwaad maar remember: don’t forget to smile!

Deze blog is winnaar van de winactie van PsyBlogNL, november 2015.