Pesten; vrijwel iedereen heeft er wel eens mee te maken gehad. Als omstander, slachtoffer of misschien als dader. In september is de week van 19 tot 23 september De Week Tegen Pesten. Tijdens deze week wordt er aandacht besteed aan pesten op scholen. De week staat dit jaar in het teken van de leraar. De week tegen het pesten blijkt hard nodig, want zo’n 11 procent van basisschoolleerlingen geeft aan gepest te worden.

Hoe ziet pesten eruit

Een belangrijk kenmerk van pesten is dat er sprake is van een scheve machtsverhouding tussen de pester en het slachtoffer. Bij plagen is er sprake van een éénmalige gebeurtenis en kan het kind dat geplaagd wordt zichzelf verdedigen. Pesten gebeurt echter stelselmatig en het gepeste kind is niet in staat zichzelf goed te verdedigen.
Pesten kan op allerlei verschillende manieren voorkomen. Er kan sprake zijn van verbaal pesten, fysiek pesten, relationeel pesten en materieel pesten. Bij relationeel pesten worden kinderen bijvoorbeeld buitengesloten of helemaal genegeerd. Bij materieel pesten worden spullen van een ander verstopt, beschadigd of zelfs vernield.
Tegenwoordig worden mensen ook gepest via het internet, dit wordt ook wel cyperpesten genoemd. Dit kan erg naar zijn, omdat de pesters het slachtoffer dag en nacht kunnen bereiken. Daarbij is het ook lastig om dit pestgedrag te monitoren, omdat het stiekem gebeurt en de pesters ook anoniem kunnen cyberpesten.

“Pesten komt ook voor onder volwassenen, bijvoorbeeld op het werk. Lees er meer over in ons artikel”: Pesten kan iemand voor het leven beschadigen ”

Welke groepsprocessen spelen een rol?

Iedereen kan het slachtoffer worden van pestgedrag. Sommigen lopen echter een groter risico om gepest te worden dan anderen. Bijvoorbeeld als je afwijkt van de groep door een hoge intelligentie, stoornis of een handicap. Ook kan er een mismatch zijn tussen het kind en de groep. Een rustig kind in een drukke groep zal bijvoorbeeld sneller uit de boot vallen dan een rustig kind in een rustige groep.

Naast de rollen van dader en slachtoffer zijn er veel meer rollen te vinden in de groep. Zo heb je de aanmoediger, meeloper, verdediger en buitenstaander. Het blijkt dat dezelfde kinderen in de groep verschillende rollen aan kunnen nemen. Per situatie kan de rol van een kind verschillen. Het kind dat in de ene situatie de pester is, is mogelijk een andere keer de aanmoediger of meeloper. Als er veel verdedigers in de klas zitten, voelt het slachtoffer zich gesterkt en minder alleen. Als er veel aanmoedigers en meelopers in de klas zitten voelt juist de pester zich gesterkt. Deze rollen zijn dus belangrijk bij het in stand houden van het pesten.

Pesten kan plaatsvinden als er sprake is van een onveilige of negatieve sfeer in de groep. Uit onderzoek blijkt dat er zelfs een norm van pesten kan ontstaan in een groep, waarbij de dader populairder wordt doordat hij pest. Hij heeft dan weinig reden om te stoppen met pesten. Als pesten niet normaal is in de klas en veel kinderen er tegen optreden, neemt de populariteit van de pester niet toe. Pesters zullen dan eerder met het pesten stoppen. Bij het oplossen van het probleem is het dus van belang dat er een oplossing wordt gezocht met de hele groep waarin het pesten voorkomt.

Gevolgen pesten

Langdurig pesten kan negatieve gevolgen hebben. Jonge kinderen die gepest worden rapporteren meer eenzaamheid en schoolvermijdend gedrag. Slachtoffers van pesten kunnen zelfs nog jaren later last hebben van psychische problemen, zoals angsten, somberheid en gevoelens van onzekerheid. Ook kunnen ze meer moeite hebben met het vertrouwen van anderen en het aangaan van sociale relaties. Er kunnen ook psychosomatische symptomen ontstaan, hierbij heeft iemand last van lichamelijke klachten zonder dat hier een lichamelijke oorzaak voor te vinden is.

Kinderen die anderen pesten blijken echter ook vaker last te hebben van psychische problemen. Zo geven ze aan vaker depressief te zijn en meer externaliserende problemen (bijvoorbeeld agressief gedrag) te hebben.

Wat kan je als omstander doen?

• Probeer pesten in de groep te voorkomen door het creëren van een veilig groepsklimaat. Meer informatie voor leerkrachten over groepsdynamiek in de klas vind je hier
• Let op signalen van pesten: Het is belangrijk om pesten te herkennen, want dan pas kan je er iets aan doen! Wil jij weten waar je op moet letten? Download dan de signaalkaart
• Als je pestgedrag ziet, reageer dan meteen
• Ga het gesprek aan met de betrokken partijen
• Probeer samen een oplossing te vinden en maak duidelijke afspraken voor de toekomst
• Voor scholen zijn er erkende interventies ontwikkeld

´NPO3 heeft een aantal interessante afleveringen gemaakt over pesten. Zo gingen Arie Boomsma en Tim Hofman in gesprek met leerlingen, leraren en deskundigen. Kijk de programma’s hier terug ’

Bronnen en belangrijke sites:
http://www.weektegenpesten.com/over-pesten/
http://www.schoolenveiligheid.nl/po-vo/thema/pesten/
http://www.pestenopbasisscholen.nl/pesten-op-school/pesten
http://www.nji.nl/Pesten
http://www.pestweb.nl/gevolgen-van-pesten/
http://www.rug.nl/staff/g.e.huitsing/Huitsingea_Groepen12.pdf