Hoor je het woord ‘anorexia’, dan denk je waarschijnlijk aan dun. Ongezond dun. Op de beelden die we kennen van anorexia staan over het algemeen jonge vrouwen. Niet zo vreemd, aangezien de eetstoornis bij deze groep ook het meest voorkomt. Anorexiapatiënten zijn obsessief bezig met hun eetpatroon en eten zo min mogelijk. Soms zelfs zo weinig, dat ze hieraan overlijden. Een ernstige psychische ziekte die zorgt voor lichamelijke aandoeningen bij een eigenlijk gezond lichaam. Wat is anorexia nervosa en hoe herken je deze eetstoornis?

Obsessie met voeding en gewicht

Anorexiapatiënten hebben een obsessie met voeding, vertoning én gewicht. Het gedrag dat je ziet is niet tot weinig eten. Daaronder kunnen echter uiteenlopende psychische problemen liggen. Anorexia betekent gebrek aan eetlust. Gevolgd door ‘door nerveuze omstandigheden’ oftewel nervosa. Patiënten willen niet eten, ze willen afvallen en onderdrukken hun hongergevoel. Helaas hebben mensen met anorexia nervosa geen realistisch lichaamsbeeld en zien ze niet hoe ondervoed ze werkelijk zijn. Anorexia is een psychische aandoening, die lichamelijke gevolgen heeft. Zoals hierboven vermeld, is het grootste deel van de patiënten vrouw, maar de stoornis komt ook bij jongens en mannen voor. Zo’n 5 tot 10 procent van mensen met anorexia is man.

Het ontwikkelen van anorexia nervosa

Anorexia nervosa kan ontstaan vanuit verschillende oorzaken. Er lijkt een genetische kwetsbaarheid te bestaan voor het ontwikkelen van anorexia. Als iemand aanleg heeft voor het ontwikkelen van anorexia, dan kan het volgen van een dieet, of bezig zijn met gezond eten doorslaan in anorexia. Ze zijn dan obsessief bezig met afvallen en het behouden van controle over hun eetpatroon. Andere factoren die bijdragen aan het ontwikkelen van anorexia zijn psychische problemen en sociale invloeden.
Onderliggende psychische problemen kunnen ten grondslag liggen aan het ontstaan van anorexia. Deze psychische problemen kunnen per individu erg verschillen. Voor sommigen is het niet-eten een manier om controle te behouden over één aspect in hun leven. Voor anderen zorgt het niet-eten ervoor dat ze minder emoties voelen en dus minder last ervaren van negatieve stemmingen. Het kan zelfs zo heftig zijn dat iemand niet eet omdat hij/zij het liefst wil verdwijnen, of dat iemand zo’n laag zelfbeeld heeft dat hij/zij het zichzelf niet gunt om te eten. Andere psychologische invloeden die een rol spelen zijn onder andere het hebben van een foutief lichaamsbeeld en angsten over bijvoorbeeld sociale prestaties.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat sociale invloeden een rol spelen in het ontwikkelen van anorexia. De culturele druk om dun te zijn heeft bijvoorbeeld een negatieve invloed op het lichaamsbeeld van meisjes. Ook de manier van communiceren binnen het gezin speelt een rol. Je kunt hierbij denken aan een gezin waar de nadruk wordt gelegd op uiterlijk en prestaties. De wisselwerking tussen deze biologische, psychologische en sociale invloeden kan uiteindelijk leiden tot een extreme focus op lichaam en gewicht en een restrictie in eten.

Prevalentie

Vaak ontstaat de eetstoornis tijdens de pubertijd. Heeft iemand eenmaal anorexia, dan houdt de psychische aandoening vaak zo’n zes tot zeven jaar aan. Na behandeling is de kans dat iemand terugvalt in het anorexiapatroon nog altijd groot. Anorexia is zelfs zo ernstig dat 5 tot 10% er uiteindelijk aan overlijdt door ondervoeding, hartproblemen óf zelfmoord. Momenteel hebben 5.600 mensen in Nederland anorexia. Daar komen er jaarlijks 1.300 bij.

Symptomen: hoe herken je de eetstoornis?

Anorexia nervosa valt in eerste instantie vaak niet op. Patiënten zijn vaak heel goed in het verborgen houden van hun niet-eten. Ze ontwikkelen strategieën waardoor het in hun omgeving niet opvalt dat ze extreem bezig zijn met hun eetpatroon en afvallen. Wel zijn er symptomen die (samen) kunnen duiden op anorexia nervosa. Zoals:
1. Altijd vinden dat je te dik bent, terwijl er sprake is van een normaal – of al te laag – gewicht;
2. Veel afvallen in een korte periode (vooral door te weinig te eten);
3. Daarbij het gevoel hebben sterk te zijn en hierdoor trots ervaren;
4. Excuses verzinnen naar andere mensen toe, omdat je niet wilt dat zij weten dat je niet eet;
5. Extreem sporten, niet omdat het leuk is, maar om af te vallen;
6. Je eten uitspugen (overgeven) als je toch te veel hebt gegeten;
7. Laxeermiddel gebruiken;
8. Elke dag op de weegschaal stappen (of vaker);
9. Schaamte voelen als je iets eet;
10. Paniekgevoel hebben als je aankomt;
11. Niet ongesteld worden;
12. Last hebben van haaruitval;
13. En vooral: heel de dag door bezig zijn met afvallen.

Verschil met andere eetstoornissen

Misschien is het je opgevallen dat in de lijst met symptomen ook laxeren en braken voorkomen. Zijn dit geen punten die alleen bij een andere eetstoornis horen genaamd boulimia nervosa? Nee. Anorexiapatiënten kunnen dit net zo goed doen. Het grote verschil tussen de twee eetstoornissen is dat boulimia-patiënten extreme eetbuien hebben en geen extreem ondergewicht. Mensen met anorexia kunnen ook eetbuien hebben, maar nemen tijdens deze buien minder calorieën tot zich. Ook geven mensen met anorexia vaker over, soms zelfs elke keer als ze hebben gegeten. Net als mensen met anorexia, zijn mensen met boulimia obsessief bezig met hun gewicht en lichaam. Bij beide eetstoornissen bestaat een grote angst voor gewichtstoename en om controle te verliezen over het eetgedrag. 

Lichamelijke en psychische klachten tot gevolg

Mensen met anorexia eten weinig. Dat kan niet zonder gevolgen zijn. De eetstoornis heeft dan ook een zeer negatieve invloed op iemands leven. Anorexiapatiënten krijgen vaak last van lichamelijke en psychische klachten. Zo zijn onvruchtbaarheid, maag- en darmklachten, haaruitval, koud lichaam, schilferige huid, botafbraak, slaapproblemen, hart- en vaatziekten en een verstoord verzadigingsgevoel lichamelijke gevolgen van anorexia. Dan zijn er nog de psychische klachten, zoals depressie, angst, hevige of vlakke emoties, concentratieproblemen, vergeetachtigheid en een onrealistisch zelfbeeld. Op het sociale vlak kunnen er ook gevolgen zijn, zoals problemen door afwezigheid op werk of studie, isolatie, bezorgde familie en vrienden (waarmee je vervolgens conflicten hebt) en minder zin in seks.

Behandeling

Gelukkig kun je anorexia nervosa behandelen én wordt een groot deel van de behandelingen (gedeeltelijk) vergoed door de zorgverzekeraar. Anorexia nervosa gaat namelijk bijna nooit vanzelf over. Zo is er psychologische hulp, dieetadvies, farmaceutische zorg, ziekenhuis- en anorexiakliniek-opname en zelfs een online behandeling. Weet dus dat er manieren zijn om geholpen te worden óf om anderen deze hulp aan te bieden. Anorexia is een ernstige aandoening, die we heel serieus moeten nemen.

Wil je meer weten over anorexia? Er zijn een aantal indrukwekkende documentaires gemaakt over dit onderwerp. In Tot Op het Bot wordt in iedere aflevering iemand met anorexia een jaar lang gevolgd. In Vel over Probleem spreekt ervaringsdeskundige Jessica Villerius verschillende mensen die worstelen met anorexia.

Bronnen:
http://www.pricewise.nl/blog/anorexia-nervosa/
uitgelichte afbeelding: https://www.flickr.com/photos/charlottedownie/4497292636