Vandaag wordt Brendan Dassey na 10 jaar gevangenschap vrij gelaten. Brendan zat vast voor medeplichtigheid aan de moord en verkrachting van Teresa Halbach in 2005. Brendan’s zaak kreeg grote bekendheid door de Netflix documentaire Making a Murderer. Hierin werd licht geworpen op de zaak tegen zijn oom Steven Avery voor de moord op Teresa Halbach. In deze documentaire komt naar voren dat er in het politiewerk steekjes zijn gevallen. Ook kun je zien hoe de destijds 16 jaar oude Brendan zijn bekentenis onder grote druk aflegde. In augustus werd Brendan toch vrijgesproken door een federale rechter. Gisteren werd bepaald dat Brendan in vrijheid mag leven terwijl hij het beroep op zijn zaak afwacht. De nieuwe rechter had grote twijfels of Brendan’s bekentenis destijds wel betrouwbaar was. Maar toch heeft Brendan deze afgelegd, hoe kan dit?

Wie?

Misschien denk je na deze intro wel; ehh wie? Even een korte uitleg. In 2005 had fotografe Teresa Halbach een afspraak met Steven Avery om een auto te fotograferen. Teresa verdween dezelfde dag. De oom van Brendan werd al snel verdacht en tijdens verschillende huiszoekingen werd er bewijs gevonden dat Steven in verband bracht met de moord. De zaak wordt echter ingewikkelder als je weet dat Steven al eens eerder beschuldigd werd van verkrachting en poging tot moord en hiervoor werd veroordeeld. Uiteindelijk kwam hij door DNA bewijs voor deze zaak in 2003 vrij. Avery spande daarop een rechtszaak aan tegen Manitowac County, de voormalige sheriff en voormalige officier van justitie. Bij de zaak van Teresa was Manitowac County’s Sheriff department ook nauw betrokken, bijvoorbeeld bij het uitvoeren van huiszoekingen. Hierdoor kwam al snel de vraag naar boven of het bewijs gemanipuleerd was.

Brendan Dassey was destijds 16 jaar en woonde vlakbij zijn oom op het terrein. Na de moord werd Brendan gezien als getuige. Toen zijn nichtje echter aangaf dat Brendan met haar over de moord gesproken had, dacht de politie dat hij misschien medeplichtig was. Brendan werd op school uit de klas gehaald, verhoord, en toen naar het politiebureau gebracht. Die avond kwam de politie langs bij Brendan en zijn moeder. Van deze gesprekken zijn geen opnames gemaakt. De dagen daarop werd Brendan meerdere malen verhoord. Tijdens deze verhoren bekende Brendan dat hij deel had genomen in Teresa’s moord. Deze bekentenissen werden later gebruikt voor zijn veroordeling.

Wat zijn valse herinneringen?

Als Brendan niet deel heeft genomen aan de moord, waarom zou Brendan de bekentenis dan hebben afgelegd? Om dit te kunnen begrijpen moeten we eerst kijken naar wat herinneringen zijn. Eerst is het belangrijk om te weten dat herinneringen geen vaststaande objecten zijn. Herinneringen zijn niet terug te kijken, zoals beelden die zijn vastgelegd met een video recorder of camera. Iets herinneren is een actief en deduceerbaar proces. Dit proces wordt beïnvloed door de aanwezige denkbeelden over de wereld en gebeurtenissen die voorkomen nádat de gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Doordat herinneringen niet vaststaand zijn, kunnen ze dus veranderen over de loop van tijd. Hierdoor kunnen valse herinneringen ontstaan; herinneringen over gebeurtenissen die nooit hebben plaatsgevonden, of herinneringen die zijn veranderd door nieuwe informatie.

Wat draagt bij aan het ontstaan van valse herinneringen?

Diverse experimenten hebben laten zien dat herinneringen veranderd en zelfs gecreëerd kunnen worden. Eén manier waarop dit gebeurd is door suggesties en aanmoediging. Door bijvoorbeeld te zeggen ‘Wat goed dat je ons dit verteld, wat ben je een goede getuige’ worden mensen steeds zekerder van hun getuigenis en herinnering. Ook leidende en suggestieve vragen kunnen herinneringen beïnvloeden. Het geven van valse informatie in een vraag is hier een voorbeeld van. Door de valse informatie in een vraag te verwerken, wordt eigenlijk al aangenomen dat de informatie in de vraag wél waar is. Politieagenten kunnen bijvoorbeeld vragen; ‘waarom heb je het mes uit de keukenla gepakt om haar te vermoorden?’ zonder dat zeker is dat er een mes uit de keuken is gebruikt voor de moord. De ondervraagde ziet dit beeld voor zich en zo kan het na veel herhaling leiden tot een valse herinnering. Het blijkt dat herinneringen hier vooral gevoelig voor zijn als het toevoegen van valse informatie herhaaldelijk en subtiel plaatsvindt, in combinatie met het ophalen van gebeurtenissen die wél echt zijn gebeurd. De valse informatie wordt zo dus opgenomen in de herinnering.

Verklaringen voor het ontstaan van valse herinneringen

Sommige theorieën stellen dat valse herinneringen ontstaan door ‘bron verwarring’. Dagelijks vergaren we informatie uit allerlei bronnen. Denk maar aan bronnen op het internet en verhalen van andere mensen. Maar we halen ook informatie uit onze eigen ervaringen en gedachtes. De informatie die we belangrijk achten slaan we op, maar wellicht op zo’n manier dat niet meer duidelijk is wáár de informatie vandaan komt. Bij herinneringen sla je allerlei informatie over de gebeurtenis op, ook informatie uit allerlei andere bronnen waaronder wellicht de valse informatie die je hebt gekregen. Zo kan onduidelijk worden wat er écht is gebeurd en wat je niet zelf hebt meegemaakt, maar wat je alleen is verteld.

Ook sociale druk speelt een rol bij het ontstaan van valse herinneringen. In experimenten over valse herinnering wordt vaak druk opgelegd om de herinnering te beschrijven. Ook in politie onderzoek kan dit gebeuren, door bijvoorbeeld te stellen dat het gek is als je iets niet meer weet. Als een persoon onder druk staat om iets te herinneren, is de kans groter dat ze een vage herinnering zullen beschrijven. Hoe vaker er over deze herinnering gepraat wordt en hoe meer de persoon geprezen wordt voor het herinneren, hoe groter de kans is dat de persoon gaat geloven dat de herinnering klopt. 

Conclusie

Hebben deze factoren een rol gespeeld in de zaak van Brendan Dassey? Als je kijkt naar de verhoringen van Brendan kan je in ieder geval stellen dat er sprake is geweest van grote druk, zo is hij binnen 48 uur meerdere malen verhoord. Daarnaast is te zien dat de politie vaak suggestieve vragen heeft gesteld en hem aanmoedigt als hij nieuwe informatie biedt. Ook was Brendan tijdens de verhoren minderjarig en was er vaak geen ouder of andere volwassene voor hem aanwezig. Hiernaast zijn er vragen over zijn cognitieve capaciteiten. Brendan heeft voor zijn proces ook zelf aangegeven dat zijn bekentenis niet klopte. Uiteindelijk is het aan de rechter om te beslissen of de bekentenis van Brendan onder juiste omstandigheden tot stand is gekomen.  In de tussentijd mag Brendan mag dus wel in vrijheid dit beroep afwachten.

Ook de Netflix documentaire Amanda Knox werpt een licht op valse herinneringen. Hier is te zien hoe Amanda onder grote druk verhoord wordt en na een aantal suggestieve vragen vertelt over een herinnering van de avond van de moord. Later blijkt dat deze herinnering niet waar kán zijn…