Er wordt vaker geschreven over een mogelijk verband tussen het gebruik van cannabis en psychosen of psychotische stoornissen. Wat is hier van waar? Dit artikel gaat dieper in op wát psychotische stoornissen zijn en wat cannabisgebruik hiermee te maken heeft.

Psychotische stoornissen

Psychotische stoornissen zijn ernstige maar relatief zeldzame stoornissen. Ongeveer 1% van de cliënten in de GGZ heeft te kampen met een psychotische stoornis. De kenmerken van deze stoornissen worden opgedeeld in verschillende symptoomclusters. Zo zijn er de positieve symptomen, o.a. de bekende wanen en hallucinaties, Negatieve symptomen,o.a. verminderd gevoelsleven bij de patiënt, cognitieve symptomen, o.a. probleemoplossend vermogen en depressieve en manische symptomen; o.a. een somber of euforisch gevoel, of symptomen die stemming gerelateerd zijn.

Psychotisch continuüm

Bij de diagnostiek van psychische stoornissen wordt de klassieke classificerende diagnostiek steeds meer losgelaten. Stoornissen worden steeds meer beoordeeld op een continuümschaal. Dit houdt grofweg in dat steeds meer erkend wordt dat symptomen die worden geassocieerd met een klinisch ziektebeeld ook in meer of mindere mate voorkomen bij gezonde personen. Veel mensen zullen namelijk wel eens te kampen hebben met een sombere stemming of een periode van verminderd gevoelsleven. Ook wanen en hallucinaties blijken meer dan vroeger gedacht voor te komen bij personen zonder psychiatrisch ziektebeeld. Deze zogenaamde subklinische psychotische symptomen komen bij ongeveer 8% van de bevolking voor terwijl zij daar geen last van hebben en bij nog eens 4% meer met onvoldoende lijdenslast om van een psychische stoornis te spreken.

Risicofactoren

Psychiater Jim van Os heeft een theorie opgesteld waarin een onderliggende psychotische gevoeligheid in combinatie met een aanhoudende blootstelling aan verschillende risicofactoren uiteindelijk kan leiden tot het ontstaan van een psychotische stoornis. De belangrijkste risicofactor zijn de genen (genotype) van een persoon, deze risicofactor is dus afhankelijk van de familie waarin je geboren wordt. Daarnaast worden in de literatuur verschillende andere risicofactoren genoemd waaronder prenatale blootstelling aan ondervoeding of infecties, het opgroeien in een verstedelijkte omgeving, traumatische ervaringen en het behoren tot een etnische nu minderheid. Ook cannabisgebruik wordt als risicofactor genoemd, met name wanneer hiermee wordt begonnen op jonge leeftijd.

Cannabisgebruik en psychotische ervaringen

Cannabis is de meest gebruikte drugs ter wereld en is veelvuldig onderwerp van onderzoek en discussie. Ook in de populaire media en de politiek. Er is nog veel onbekend over de relatie tussen cannabisgebruik en de ontwikkeling van psychoses. Dit is nog steeds te weinig met mensen onderzocht. Het is ook nog niet helemaal duidelijk of cannabisgebruik juist psychoses veroorzaakt, of dat personen met een psychosegevoeligheid er juist meer behoefte aan hebben om cannabis te gebruiken. Op het niveau van de bevolking zijn de effecten die tot dusver zijn gevonden van cannabisgebruik in relatie met psychotische stoornissen relatief klein.

Werkzame stoffen in cannabis (cannabinoïden)

De cannabisplant bevat meer dan 100 verschillende cannabinoïden. Dit zijn de werkzame stoffen uit de cannabisplant die reageren met de cannabinoïdereceptoren in het menselijk lichaam. Wanneer wordt gekeken naar de belangrijkste cannabinoïden in cannabis, met name THC (9-delta-tetrahydrocannabinol) en CBD (cannabidiol), blijkt uit onderzoek dat deze tegengestelde effecten hebben op de gebruikers. Met name THC lijkt psychoseachtige ervaringen te versterken. Dit effect lijkt nóg sterker bij personen met psychosegevoeligheid en de Val158met variant van het COMT-gen. CBD lijkt daarentegen juist een anti-psychotische werking te hebben. Deze twee cannabinoïden zijn verschillend verdeeld over cannabissoorten. Ook in cannabissoorten die verkocht worden in Nederlandse coffeeshops. Met name cannabissoorten die zijn gekweekt in Nederland bevatten over het algemeen voornamelijk THC en nauwelijks CBD. Cannabis gekweekt in het buitenland bevat in verhouding gemiddeld een grotere hoeveelheid CBD.

Conclusie

Vanuit de psychotisch continuüm benadering waarin subklinische psychotische symptomen ook veelvuldig voorkomen bij gezonde personen, is het aan de hand van bovenstaand verhaal interessant om in te zoomen op de risicogroep die cannabis uit de coffeeshop gebruikt. Welke soort cannabis gebruiken zij het meest? Welke verhouding werkzame stoffen bevat deze cannabis? En hoe vaak gebruiken zij deze? Daarnaast is het interessant om te onderzoeken of er een relatie is tussen het type cannabis dat wordt gebruikt en het type ervaringen (met of zonder lijdenslast) die gebruikers meemaken. Kunnen deze worden gerelateerd aan de positieve symptomen of toch eerder aan depressieve of negatieve symptomen? En mogelijk is de relatie anders naarmate een persoon genetisch verderaf óf dichterbij iemand met een psychotische stoornis staat. Om meer inzicht in de bovenstaande vragen te krijgen heb ik deze vragen als onderwerp van mijn masterscriptie.

Dus gebruik je wel eens coffeeshop cannabis ben je geïnteresseerd geraakt en wil je meer weten over de relatie tussen cannabisgebruik en de gevoeligheid voor psychoses, werk dan via deze link mee aan het onderzoek! Je kunt meer informatie over het onderzoek vinden via Facebook .

Bronnen
1. Bossong, M.G., & Niesink, R.J.M. (2010). Adolescent brain maturation, the endogenous cannabinoid system and the neurobiology of cannabis-induced schizophrenia. Progress in Neurobiology 92, 370-385.
2. Di Forti, M., Morgan, C., Dazzan, P., Pariante, C., Mondelli, V., Marques, T.R., … Murray, R.M. (2009). High-potency cannabis and the risk of psychosis. The British Journal of Psychiatry, 195, 488-491. doi:10.1192/bjp.bp.109.064220
3. Di Forti, M., Sallis, H., Allegri, F., Trotta, A., Ferraro, L., Stilo, S.A., … Murray, R.M. (2014). Daily use, Especially of High-Potency Cannabis, Drives the Earlier Onset of Psychosis in Cannabis Users. Schizophrenia Bulletin 50(6), 1509-1517. doi:10.1093/schbul/sbt181
4. Henquet, C., Krabbendam, L., Spauwen, J., Kaplan, C., Lieb, R., Wittchen, H-U., & Van Os, J. (2005). Prospective cohort study of cannabis use, predispostion for psychosis, and psychotic symptoms in young people. British Medical Journal, 330, 11-15. doi:10.1136/bmj.38267.664086.63
5. Henquet, C., Rosa, A., Krabbendam, L., Papiol, S., Fananás, L., Drukker, M., … Van Os, J. (2006). An Experimental Study of Catechol-O-Methyltransferase Val158Met Moderation of Δ-9-Tetrahydrocannabinol-Induced Effects on Psychosis and Cognition. Neuropsychopharmacology, 31, 2748-2757. doi:10.1038/sj.npp.1301197
6. Morgan, C.J.A., & Curran, H.V. (2008). Effects of cannabidiol on schizophrenia-like symptoms in people who use cannabis. The British Journal of Psychiatry, 192, 306-307. doi:10.1192/bjp.bp.107.046649
7. NFU, Nederlandse Federatie van Universitair Medisch Centra (2016, januari). Psychose azM. Geraadpleegd op http://www.nfu.nl/trf/?id=9&hoofdstuk=5&trf=408 7 januari 2016.
8. Rigter, S., & Niesink, R. (2015). THC-Concentraties in wiet, nederwiet en hasj in Nederlandse coffeeshops (2014-2015). Utrecht: Trimbos Instituut.
9. Schubart, C.D., Sommer, I.E.C., Van Gastel, W.A., Goetgebuer, R.L., Kahn, R.S., & Boks, M.P.M. (2011). Cannabis with high cannabidiol content is associated with fewer psychotic experiences. Schizophrenia Research, 130, 216-221.
10. Stefanis, N.C., Hanssen, M., Smirnis, N.K., Avramopoulos, D.A., Evdokimidis, I.K., Stefanis, C.N., … Van Os, J. (2002). Evidence that three dimensions of psychosis have a distribution in the general population. Psychological Medicine, 32, 347-358.
11. Os, J., Linscott, R.J., Myin-Germeys, I., Delespaul, P., & Krabbendam, L. (2008). A systematic review and meta-analysis of the psychosis continuum: evidence for a psychosis proneness-persistence-impairment model of psychotic disorder. Psychological Medicine, 39, 179-195. doi:10.1017/S0033291708003814
12. Veling, W., Van der Wal, M., Jansen, S., Van Weeghel, J., & Linszen, D. (2013). Handboek Vroege Psychose, Diagnostiek, Behandeling, Rehabilitatie en Organisatie van Zorg. Amsterdam: Uitgeverij SWP.