Maandag 20 maart was het de ‘Internationale Dag van het Geluk’. Ter gelegenheid daarvan werd onder auspiciën van de Verenigde Naties het World Happiness Report 2017 uitgebracht. Wat kunnen we eigenlijk lezen in dit rapport? En welke landen zijn het gelukkigst? 

Economie en/of ‘het goede leven’?

Geluk is een psychologen dingetje: economen kunnen er meestal niet veel mee. Met een paar procent economische groei kunnen Rutte en Dijsselbloem thuiskomen; dat is meet-, schaal- en incasseerbaar. Maar hoe verkoop je een paar procent groei van geluk?

Als je vindt dat de politiek vooral in dienst staat van de economie en het bedrijfsleven dan is geluk inderdaad iets wat je maar lekker in je vrije tijd moet doen. Ben je van mening dat politiek ook draait om wat de Arjo Klamer  in zijn boek In Hemelsnaam  ‘het goede leven’ noemt, dan liggen de zaken toch anders:

‘Willen we goed leven in een goede samenleving – en wie wil dat niet – dan gaat het niet in de eerste plaats om geld, iets economisch dus, maar om iets sociaals, zeg vriendschap, zorg en aandacht, en uiteindelijk vooral om iets cultureels of spiritueels, ofwel om iets wat zin geeft aan het leven. Daarmee wil ik niet beweren dat de economie er niet toe doet. Alleen kan de economie nooit het doel zijn, dat waar het leven om draait. Het is niet meer en niet minder dan een middel. Dus moeten we buiten de economie opereren om dat wat echt van waarde is te verwezenlijken. Niet een sterke economie of een doeltreffende overheid bepaalt de kwaliteit van het leven, maar een vitale en krachtige samenleving.’

World Happiness Report en de ‘gelukskoning’

Klamers oproep is opgepikt. Sinds het verschijnen van zijn boekje doet het Centraal Bureau voor de Statistiek onderzoek naar geluk en al in 2012 verscheen het eerste World Happiness Report. In 2013 en 2015 volgden nieuwe edities en in 2016 een update. Sinds in maart de ‘Internationale Dag van het Geluk’ hebben gevierd, kunnen we de versie voor 2017 downloaden.
Deze rapporten verschijnen in opdracht van de Verenigde Naties en zijn geïnspireerd door het bruto nationaal geluk van koning Jigme Singye Wangchuk van het Himalayastaatje Bhutan. Hij vindt dat we geluk van een land niet alleen moeten berekenen aan de hand van materiële zaken, zoals het bruto nationaal product, maar ook door te kijken naar gezondheid, opleidingsniveau en tevredenheid van de inwoners.

Voor het World Happiness Report (WHR) gaan de samenstellers uit van zes variabelen:
• levensverwachting
• corruptie
• bruto binnenlands product
• sociale ondersteuning
• vrijgevigheid
• vrijheid in het maken van levenskeuzes.
Dit levert een ranglijst op met de volgende toppers en verliezers:

In de top-10 vinden we uitsluitend westerse landen. Inwoners van Noorwegen blijken volgens deze ranglijst het meest gelukkig. Daarmee heeft het de koppositie van Denemarken overgenomen. Nederland is een plaatsje gestegen (6e plek) ten koste van Canada. De Latijns-Amerikaanse inbreng vinden we op de 12e plek, waar we Costa Rica (7,09) tegenkomen. Afrikaanse landen nemen de laatste plaatsen in, aangevuld met Syrië en Jemen.

Bruto Nationaal Geluk

Wat opvalt aan de ranglijst van 2017, is dat de gelukkigste landen behoren tot wat we voor het gemak maar de christelijk-westerse wereld zullen noemen. Daarna volgt Latijns-Amerika. Afrika beneden de Sahara is de absolute hekkensluiter.

In onderstaande grafiek is dit in beeld gebracht aan de hand van wat ik ‘geo-politieke regio’s’ noem. De gemiddelde score is 5,36. Azië, de islamitische regio en Afrika beneden de Sahara zitten daaronder.

Het eerste niet-Westerse land staat op plaats 12: het Latijns-Amerikaanse Costa Rica. Als we bovenstaande indeling handhaven, dan zien we bij de eerste dertig plaatsen negentien landen behorend tot de westelijk-christelijke regio: acht Latijns-Amerikaanse landen, één uit respectievelijk de islamitische regio (Arabische Emiraten), de postcommunistische wereld (Tsjechië) en Azië (Singapore). Los van deze regio’s gaat het om vijftien Europese landen.

Stijgers en dalers

De sterkste stijgers in de ranglijst over 2017 zijn Nicaragua (65 in 2013; 43 in 2017), Letland (88 in 2013; 54 in 2017) en Sierra Leone (127 in 2013; 106 in 2017). Griekenland is één van grootste dalers in de periode tussen 2005-2007 en 2014-2016. Alleen Venezuela en de Centraal Afrikaanse Republiek daalden nog sterker. Dit laatste land staat op de 155ste en laatste plaats op de ranglijst van 2017. Venezuela staat op plaats 82, terwijl het in 2015 nog op 23 stond en in 2013 zelfs op 20: de economie krimpt fors door de sterk gedaalde olieprijzen, hoge inflatie en werkloosheid. Bovendien zorgen het gevoel van onveiligheid en het tekort aan basisgoederen voor veel ongenoegen (en – zo te zien – gevoelens van ongeluk) bij de bevolking.

Simpelweg gelukkig in Nederland

Hoe zit het met het geluk onder Nederlanders? Op de Internationale Dag van het Geluk bracht het CBS een persbericht uit waarin was te lezen dat 88 procent van de Nederlanders zichzelf gelukkig voelt. Van de resterende twaalf procent vond drie procent zichzelf echt ongelukkig en negen procent gelukkig noch ongelukkig.

Wat bepaalt dan dat geluksgevoel?

Volgens het CBS hangt dat voor het grootste deel samen met gezondheid. Wie zijn eigen gezondheid als slecht of zeer slecht beoordeelt, geeft maar in 58 procent van gevallen aan gelukkig te zijn. Van de mensen die een goede gezondheid hebben, noemt 94 procent zichzelf gelukkig.

Geld speelt ook een rol bij het ervaren van geluk: hoe hoger het inkomen, hoe hoger men het eigen geluksgevoel inschat. Deze verschillen hebben echter ook te maken met andere factoren. Gezondheid is al genoemd, maar ook onderwijsniveau en sociale relaties spelen een rol. Als daarmee rekening wordt gehouden, worden de verschillen in geluk tussen de inkomensgroepen kleiner. Uit Amerikaans onderzoek blijkt trouwens dat de verhouding tussen geluksgevoel en inkomen sterk is totdat mensen ongeveer 70.000 euro per jaar verdienen. Boven dat bedrag draagt geld niet veel bij aan meer geluk.

Naast gezondheid en geld is het hebben van een relatie van invloed. Van de mensen zonder relatie is 79 procent gelukkig. Natuurlijk maakt het ook uit of iemand gelukkig is met de relatie. Is dat niet het geval, dan is maar 65 procent gelukkig. Het is echter niet precies duidelijk wat oorzaak en gevolg is: zijn ongelukkige mensen minder tevreden met hun relatie, of maakt een slechte relatie ongelukkig?

Wie tot slot behoefte heeft de eigen geluksscore te berekenen en deze te vergelijken met die van anderen in Nederland, kan terecht op de geluksmeter van het CBS.