De afgelopen jaren zijn series als Breaking Bad en House of Cards zeer populair. In dergelijke series wordt de hoofdrol gespeeld door een antiheld, een immoreel persoon met vaak ook goede eigenschappen. Waarom juichen we eigenlijk voor een antiheld die moordt, misleidt, bedriegt, en bedreigt? Zegt het iets over onszelf dat we criminaliteit, moord en drugshandel niet alleen oogluikend toestaan, maar zelfs steunen?

Moreel verwerpelijke keuzes

De antiheld maakt over het algemeen moreel verwerpelijke keuzes in de jacht op een groter goed. In Breaking Bad verdient Walter White geld door crystal meth te produceren, zodat zijn familie een toekomst heeft nadat hij is overleden aan longkanker. In House of Cards maakt Francis Underwood in Washington carrière door mensen te misleiden, te bedreigen, en te vermoorden, zodat hij de wereld naar zijn beeld kan vormen en een erfenis achter kan laten voor de generaties na hem. In de antiheld schuilt een immoreel deel, een eigenschap die we liever niet in onszelf herkennen. Bij een vergelijking met de antiheld komen wij er dus bijna altijd positiever uit: vergeleken met hen valt het bij ons nog wel mee.

Afweermechanismen

Tv-series zoals Breaking Bad en House of Cards hebben nog een andere functie. Dit wordt duidelijk als we de hulp van Anna Freud inroepen. Zij is een van de therapeuten die schreef over afweermechanismen, een term die tegenwoordig nog steeds gebruikt wordt. Afweermechanismen worden in stelling gebracht als ons ego, het acceptabele beeld dat we van onszelf hebben en in stand willen houden, bedreigd wordt door ervaringen die haaks staan op hoe wij onszelf willen zien. De afweermechanismen hebben als taak om het ego te beschermen tegen deze bedreiging.

Een voorbeeld van een afweermechanisme is ontkenning. Ontkenning spreekt eigenlijk wel voor zich: het is het ontkennen van een drift, fantasie of verlangen. Het zorgt ervoor dat we niet zien dat er een probleem is, want als we dat toegeven dan klopt het positieve beeld dat we van onszelf hebben niet meer. Denk bijvoorbeeld aan iemand die teveel drinkt maar volhoudt dat er niets aan de hand is. Zou hij toegeven dat hij een drankprobleem heeft, dan is hij een man met een drankprobleem. Dit zou een bedreiging zijn voor zijn positieve zelfbeeld, namelijk dat van een man die zichzelf in de hand weet te houden.

Een ander afweermechanisme is verplaatsing. Hierbij halen we onze emoties weg van een frustrerend object omdat we dat niet kunnen uiten bij diegene. Onze emoties verdwijnen hiermee natuurlijk niet, dus verplaatsen we dezelfde gevoelens naar een ander. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat we boos worden op onze partner terwijl een vervelende collega eigenlijk de bron is van onze boosheid. In plaats van onze partner, kunnen we ook een antiheld in een tv-serie uitschelden of juist aanmoedigen, zodat we op die manier onze opgekropte boosheid of angst op een veilige manier kunnen uiten.

Het nut van antihelden

Tv-series met een antiheld in de hoofdrol geven ons de mogelijkheid om op een veilige manier uiting te geven aan onze angst en boosheid. Door mee te leven met Walter White en door onszelf met hem te identificeren en hem toe te juichen, kunnen we op een veilige manier onze emoties afreageren op mensen die niet echt geraakt kunnen worden. Op het moment dat de antiheld iets doet waar we het niet mee eens zijn, kunnen we onze emoties ook op hem richten. Wat een egocentrische klootzak is het toch ook! De antiheld heeft dus de ondankbare maar nuttige taak om te dienen als doelwit voor onze emoties, driften, en verlangens.

Verantwoord binge-watchen

Een volgende keer dat iemand je beschuldigt van binge-watchen, hoef je diegene dus alleen maar uit te leggen dat het psychologisch verantwoord is om een dergelijke serie te kijken. Tegelijkertijd lost het kijken van een serie op de lange termijn niets op, dus mocht je dagelijks schreeuwend voor je televisie zitten, dan is het misschien goed om eens met iemand te gaan praten…