Stel je eens voor: een vriend of vriendin is boos op je en maakt een gemene opmerking. Wat doe jij dan? Reageren met een gemene opmerking terug of hou je jezelf in? Velen van ons hebben intuïtief door dat een gemene opmerking terug de situatie kan verergeren. Maar voor kinderen met sociaal-cognitieve problemen is dit minder vanzelfsprekend.

Michelle Garcia Winner, bedenker van de term ‘Sociaal Denken’, wil kinderen en jongeren sociaal sterker en vaardiger maken. Met haar boek richt ze zich naar professionals om kinderen en jongeren met sociale-cognitieve problemen te leren om te ‘begrijpen’ wat sociaal gepast gedrag is. Met meer begrip hebben deze kinderen en jongeren meer grip op situaties. Ik was wel benieuwd wat ik kan bijleren over mijn eigen sociale vaardigheden en besloot om het boek te lezen.

Wat is ‘Sociaal Denken’?

Volgens Winner ben je sociaal vaardig als je je gedraagt zoals verwacht wordt in die situatie. In de klas ben je stil en luister je naar de leraar. Een goede vriend begroet je anders dan een onbekende. Voor de meeste van ons is dit gedrag intuïtief.

Voor kinderen met sociaal-cognitieve problemen, zoals autisme, Asperger, ADHD of andere aanverwante diagnostische labels, is dit niet zo vanzelfsprekend. Deze kinderen en jongeren leren de sociale vaardigheden niet ‘zomaar’. Voor hen is het belangrijk om expliciet te leren wat anderen intuïtief doen. Met het concept ‘Sociaal Denken’ leren ze om eerst alle sociale informatie te analyseren (wat zegt de ander, hoe is zijn/haar houding, enzovoorts). Ze leren na te denken over de sociale situatie waarin ze zich bevinden en ze leren om de sociale aanwijzingen en signalen op te merken.

Met de ‘sociale informatie’ leren ze zelf te bedenken welk gedrag verwacht wordt. Bij onverwachts gedrag – zoals een woedeaanval – voelen andere mensen zich niet op hun gemak. Maar toon je gedrag dat verwacht wordt, dan voelen mensen zich goed bij je. Dit is bijvoorbeeld belangrijk bij het maken van vriendschappen of bij goed gedrag in de klas.

“Er is maar één les. Mensen zullen vergeten wat je hebt gezegd. Mensen zullen vergeten wat je hebt gedaan. Maar mensen zullen nooit vergeten hoe ze zich voelden bij jou”

– Quote uit het boek

Werkbladen

Het boek is een soort leerkader. In het eerste deel van het boek bespreekt de schrijver de vier communicatiestappen, de basisprincipes van ‘Sociaal Denken’ en de verborgen regels. Het tweede deel bestaat uit werkbladen. Dit zijn praktische minilessen om kinderen en jongeren te leren de omgeving te observeren en te bouwen aan hun zelfbewustzijn. Op een gestructureerde en systematische manier leer je sociale concepten en vaardigheden bij de leerlingen aan. De werkbladen behandelen de thema’s: communicatie, verborgen regels, emoties, breinfilters, bazig en gemeen zijn, vriendschappen, sociale trucs en meedoen in de groep.

Het Koninkrijk der Gemeneriken

Een leuk voorbeeld van een werkblad is: “Het Koninkrijk der Gemeneriken’’, waarin het thema ‘gemeen zijn’ aan bod komt. In elke mens schuilt een verborgen gemenerik. Als deze gemenerik wakker is, doet het gemeen tegen anderen. Dit geeft anderen een oncomfortabel gevoel. Zodra iemand dit gevoel ervaart, maakt dit de verbogen gemenerik in hem/haar wakker. De ander gaat dan ook gemeen doen. Het gevolg: de ander voelt zich ook oncomfortabel en de verborgen gemenerik is nog meer aangewakkerd. Zo kan je opeens vastzitten in het “Koninkrijk der Gemeneriken” en blijf je elkaar – dus eigenlijk elkaars verbogen gemeneriken – opstoken.

Oordeel

Het boek is vooral aan te raden voor professionals en iedereen die werkt met kinderen en jongeren met sociaal-cognitieve problemen en met andere kinderen die sociaal opvallen in de groep. In het eerste deel van het boek – waarin het conceptuele kader van ‘Sociaal Denken’ besproken wordt – merkte ik goed dat het boek gericht is op deze doelgroep. Voor een leek kan dit deel best pittige kost zijn om te lezen. Het deel met de werkbladen daarentegen, leest heel makkelijk weg en de praktische voorbeelden maken het concept ‘Sociaal Denken’ snel begrijpelijk.

Ben jij nieuwsgierig geworden naar het boek ‘Sociaal Denken’ door Michelle Garcia Winner? Het boek is hieronder te bestellen: