Ooit weleens een kind meegemaakt dat, met het suiker op de mondhoeken en de kruimels tot in zijn sokken, glashard ontkende koekjes uit de trommel te hebben gepakt? Vast wel! En zo niet? Denk dan even terug aan het ongemakkelijke moment waarop je zei dat je de schoenen van je collega ZO mooi vond, maar intussen moeite deed om je lachen in te houden. Paarse schoenen met gele stippen zijn in jouw ogen nu eenmaal meer geschikt bij een gezellig carnavalsfeestje na zeven biertjes dan tussen de gelakte stiletto’s en zwarte burgerlijke schoenen op de werkvloer.
Liegen
We doen het allemaal weleens. Ja, ook jij! In ieder mens schuilt een kleine onschuldige leugenaar. En dat is maar goed ook. Waarom? Omdat het vertellen van een leugen verschillende functies heeft! Zo blijkt dat een leugen om bestwil je eigenwaarde opkrikt. Ook kan het helpen om sociale relaties te verbeteren (DePaulo et al., 1996). Af en toe een leugentje om bestwil is natuurlijk een ander verhaal dan leugens waar zware gevolgen aan kleven. Dan kan het heel nuttig zijn om te weten of iemand liegt, zoals bij rechtszaken. Dat is precies de reden dat liegen in de wetenschappelijke schijnwerpers is komen te staan. Er wordt niet alleen onderzoek gedaan naar de talige leugen (verbaal), maar ook naar het gedrag dat mensen die liegen vertonen (non-verbaal).
Voor mijn Masterscriptie heb ik onderzoek gedaan naar non-verbaal lieggedrag bij kinderen. Van kinderen wordt vaak gedacht dat ze zichzelf minder goed onder controle kunnen houden. Gevolg? Precies zien wanneer een kind liegt! Maar zo simpel is het niet, want misschien vinden kinderen het minder erg om te liegen dan volwassenen en komen ze daardoor juist oprechter over. Interessant toch? Daarom ging ik op onderzoek uit.
In een experiment speelden een aantal kinderen uit groep 3 en 4 een spelletje. Wanneer ze een kaart met een joker erop pakten, hadden ze het spel meteen gewonnen. Een paar keer hadden ze echt een Jokerkaart gepakt en een andere keer moesten ze liegen en zeggen dat ze een Jokerkaart hadden gepakt terwijl ze in werkelijkheid een andere hadden gepakt. Er zijn filmopnames gemaakt en die zijn geanalyseerd. Ook is er aan mensen gevraagd om te zeggen in welk filmpje zij dachten dat een kind loog en in welk filmpje het kind oprecht was.
Gedragsaspecten
Wat bleek? Kinderen zijn verdraaid goede leugenaars! Of, iets aannemelijker, mensen zijn geen ster in het detecteren van leugens. Gedrag kan vaak op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Er waren wel een aantal opvallende gedragsaspecten bij sommige kinderen. Het vermijden van oogcontact leek iets sterker te zijn bij de liegende kinderen. Ook onzekerheid en friemelen leken gerelateerd te zijn aan liegen. Maar bij sommige kinderen waren deze gedragingen juist in hun oprechte gedrag te zien. Dus, voordat je je kind/neefje/nichtje/buurmeisje beschuldigt van het stelen van koekjes, kun je maar beter niks zeggen, de koektrommel opnieuw vullen en misschien toch toegeven dat jij degene was die jezelf niet onder controle kon houden tijdens een lekkere trek-aanval.
Ik heb een vraag, wordt er in bij het experiment gekeken naar alleen de reactie van het kind als ze zeggen dat ze een joker hebben of gaat men verder,ik zou het interesanter vinden om te kijken als men door vraagt of ze werkelijk een joker hebben, zo kan je bij het doorvragen menig leugentje ontrafelen omdat dan de kinderen het ongemakelijk gaan vinden.
Hoi Loes,
Bedankt voor je goede vraag! In het experiment is geprobeerd om lieggedrag op een zo natuurlijk mogelijke wijze uit te lokken bij de kinderen. Op deze manier kon er uitgevonden worden hoe kinderen uit zichzelf liegen. Wanneer er gekozen zou zijn om door te vragen, kan de leugen misschien makkelijker waargenomen worden, maar dan zouden alle mensen de leugen ontrafelen! De bedoeling van het onderzoek was juist om mogelijke subtiele aanwijzingen in het gedrag van kinderen die liegen in vergelijking met kinderen die niet liegen te vinden. Het zou wel toegevoegd kunnen worden als een soort ‘check’, om te kijken of lieggedrag inderdaad duidelijker zichtbaar is wanneer de kinderen ‘onder hoge druk staan’. In eerdere onderzoeken is bijvoorbeeld wel gevonden dat lieggedrag soms beter te detecteren is als de gevolgen van de leugen hoger zijn. Hopelijk is je vraag zo beantwoord, bedankt!