Veel mensen zeggen dat je ‘mentaal sterk’ in je schoenen moet staan om te excelleren in sport (in het Engels ‘mental toughness’).  Maar wat is dat eigenlijk, mentaal sterk zijn? Edwin van Calker wilde in 2010 bij de Olympische Spelen in Vancouver de bobslee-baan niet af, maakt dat hem mentaal zwak? Roger Federer won dit jaar veel toernooien, maar besloot het gravelseizoen deels over te slaan omdat hij vreesde dat het slecht was voor zijn knie. Maakt dat hem nou mentaal zwak of juist sterk? Of wat dacht je van de Canadese bokser Tim Hague, die vocht tot zijn dood, en overleed aan de gevolgen van de klappen die hij incasseerde tijdens een wedstrijd?

Mentaal sterk zijn, betekent dit alles over hebben voor je sportprestaties?

Als we de literatuur erop naslaan, kunnen we de meningen over wat ‘mentaal sterk zijn’ betekent grofweg opdelen in twee groepen. De eerste groep ziet mentale sterkte als een sterke wil hebben om het beste resultaat neer te zetten, waarbij fysieke pijn en mentale barrières worden gezien als obstakels die overwonnen moeten worden (Gucciardi et al., 2015). Een allesomvattende wil om te winnen is volgens deze definitie nodig onderdeel van mentaal sterk te zijn. Je wil je doel bereiken, zelfs als dat je blessures erger maakt, je emotioneel uitgeput raakt of ongelukkig wordt. Volgens deze groep is het bovengenoemde voorbeeld van Tim Hague dus mentale sterkte, want hij gaf alles voor de sport. De voorbeelden van Edwin van Calker en Roger Federer zouden mentaal zwak zijn, want zij maakten besluiten die op de korte termijn een negatieve impact hadden op hun sportprestaties.

Mentaal sterk zijn, het verkiezen van je eigen gezondheid en geluk boven alles?

De tweede groep ziet mentaal sterk zijn ook als een sterke wil om de beste resultaten neer te zetten, maar daarbij wel steeds afwegend of het doel de middelen heiligt. Het devies is dus niet niet ‘alles voor de sport’, maar weeg af of de verwachtte prestaties de offers die je moet maken in je gezondheid en geluk het waard zijn (Tibbert et al., 2015). De keuze van Roger Federer om een pauze in te lassen om zich te richten op zijn gezondheid wordt op deze manier dus gezien als mentaal sterk. Net als het besluit van Edwin van Calker om af te zien van de afdaling op de Olympische Spelen. Voor degenen die het zich niet meer herinneren, van Calker besloot niet met de viermansbobslee van de helling te gaan nadat een Georgische atleet op dezelfde baan was overleden, en van Calker in de tweemansbob op deze baan al een ongeluk had gehad. Hij was er niet zeker van dat hij zijn team veilig naar beneden kon krijgen en vond het risico van een ongeluk (dat tot ernstige verwondingen of de dood kan leiden) te groot. Wat van Calker in deze situatie dus mentaal sterk maakte, is het nemen van het moeilijke besluit om de veiligheid en gezondheid van het team te kiezen boven Olympische glorie. In het geval van Tim Hague geeft deze definitie aan dat het sterker zou zijn geweest dat hij eerder in zijn wedstrijd had opgegeven. Dan had hij die derde, vierde, of vijfde klap op zijn hoofd niet gekregen, en was hij waarschijnlijk nog in leven geweest.  

Waar trek je de grens?

De centrale vraag is dus, is mentaal ‘te’ sterk zijn misschien zwak? En als dat zo is, waar trek je dan de grens? Is dat wanneer je een risico loopt te overlijden, je zwaar lichamelijk letsel kan oplopen, of een slepende blessure op de loer ligt? En wanneer is het risico op psychologisch trauma een ‘mentaal sterke’ reden om een stapje terug te doen? En hoe weet je wat het juiste moment is om ‘nee’ te zeggen om een potentiële angststoornis, depressie of eetstoornis te voorkomen?

Zorg goed voor je topsporters en iedereen wint!

De zorgplicht geeft aan dat topsporters, net als alle werknemers, recht hebben op een veilige en gezonde werkomgeving. Mijn mening is dat topsporters zodoende niet behandeld mogen worden als machines die ten koste van zichzelf een doel moeten bereiken. Helaas heerst er op sommige plekken nog steeds een cultuur waarin men ‘mentale sterkte’ probeert te kweken door atleten over hun breekpunt te dwingen, tegen ze te schreeuwen, ze bang te maken, ze te kleineren, en hun meningen te onderdrukken. Er wordt van topsporters verwacht dat ze deze behandeling stoïcijns doorstaan. Dit is wat mij betreft niet tolerabel. Daarnaast toont onderzoek al jaren aan dat deze methodes de motivatie en prestaties van topsporters niet ten goede komen. Mensen excelleren wanneer ze personen om zich heen hebben die ze hun eigen keuzes laten maken, die ze kunnen vertrouwen, met wie ze goede relaties kunnen opbouwen en die ze het gevoel geven dat ze goed zijn in wat ze doen (Self-Determination Theory; Ryan & Deci, 2010). In andere woorden, we moeten ervoor zorgen dat we een omgeving creëren waarin topsporters het gevoel hebben dat ze steun krijgen van de mensen om hen heen. Deze ondersteuning draagt bij aan de veerkracht van topsporters (in het Engels ‘resilience’). En veerkracht, dat vergroot weer de kans dat topsporters gelukkig zijn, en het bevordert optimale prestaties. Dus wanneer je goed voor je topsporters zorgt, wint iedereen!

Referenties:

Gucciardi, D. F., Hanton, S., Gordon, S., Mallett, C. J., & Temby, P. (2015). The concept of mental toughness: tests of dimensionality, nomological network, and traitness. Journal of Personality, 83(1), 26-44.

Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68-78.

Tibbert, S. J., Andersen, M. B., & Morris, T. (2015). What a difference a “Mentally Toughening” year makes: The acculturation of a rookie. Psychology of Sport and Exercise, 17, 68-78.