Wie reeds is afgereisd naar Zuid-Amerika en daarnaast geïnteresseerd is in psychedelica en/of eeuwenoude rituelen, zal het waarschijnlijk niet onbekend in de oren klinken. Misschien heb je er zelfs al wel ervaring mee opgedaan: Ayahuasca.

In landen als Peru, Ecuador, Colombia en Brazilië is deze hallucinogene kruidenthee al eeuwenlang onderdeel van rituelen die spirituele inwijding, ontwaking of reiniging van lichaam en geest als doel hebben. Inheemse stammen bieden reizigers de mogelijkheid aan om een ceremonie bij te wonen. Begeleid door een sjamaan of medicijnman kun je een trip beleven die volgens velen tot een bijzondere en mystieke ervaring leidt. De afgelopen jaren is de populariteit van ayahuasca flink toegenomen en lijkt er sprake te zijn van een ware hype. Maar wat weten we nu eigenlijk over deze drug?

DMT

Ayahuasca ontleent haar hallucinogene werking aan de stof dimethyltryptamine, kortweg DMT, een signaalstof die verkregen kan worden uit de bladeren van de plant Psychotria Viridis. Naast DMT is er nog een tweede bestanddeel essentieel: de MAO-A- remmers. Deze worden verkregen uit de stengels van de Banisteriopsis Caapi, een liaan die net als de Psychotria Viridis groeit in het Amazonegebied. De MAO-A- remmers voorkomen dat DMT wordt afgebroken door enzymen in de maag. Op deze manier blijft DMT langer aanwezig in het lichaam en komt het via de bloedstroom uiteindelijk in de hersenen terecht. Zodra DMT de hersenen bereikt, begint de trip. Het is mogelijk om DMT puur tot je te nemen, maar dan dient het gerookt te worden, zodat het via de longen direct opstijgt naar de hersenen. Waar het roken van DMT slechts leidt tot een trip van enkele minuten, zal het drinken van ayahuasca-thee een trip veroorzaken die in totaal wel 4 tot 6 uur kan duren.

In de jaren 60 kwam men er voor het eerst achter dat DMT niet alleen voorkomt in planten, maar ook (in kleine hoeveelheden) in het menselijk lichaam. Sindsdien is er in de onderzoekswereld veel discussie over de synthese en mogelijke functies van DMT. Een relatief oude, maar nog steeds populaire theorie van Dr. Rick Strassman stelt dat DMT slechts wordt aangemaakt gedurende zeer stressvolle levensgebeurtenissen: de geboorte en de dood. DMT zou tevens betrokken zijn bij out-of- body experiences en bijna-doodervaringen (denk aan die cliché filmscène waarbij een patiënt zichzelf op de operatietafel ziet liggen). Verder zou DMT ook actief zijn wanneer je ’s nachts ligt te dromen in bed. Oftewel, het zou betrokken zijn bij alles waar we eigenlijk geen snars van snappen. Je begrijpt wellicht dat de belangstelling daarom groot is.

Effecten

Door het toenemende gebruik is er de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar de effecten en mogelijke risico’s die verbonden zijn aan ayahuasca. Het lijkt er echter op dat de risico’s miniem zijn. Hoewel er in de acute psychedelische fase (tijdens de trip) effecten zoals misselijkheid, overgeven, angst of andere negatieve emoties kunnen optreden, lijken deze van relatief korte duur en wegen ze voor de meesten niet op tegen de overall experience. Gebruikers komen vaak tot inzichten over zichzelf, het leven, of het universum, die hun psychisch welzijn en kijk op de toekomst positief veranderen. Om onderzoek te doen naar de langetermijneffecten zijn veel studies uitgevoerd met leden van de religieuze groepen Santo Daime en União do Vegetal (UDV). Deze van oorsprong Braziliaanse kerken maken veelvuldig gebruik van ayahuasca in hun spirituele rituelen en gebruiken. Met neuroimaging technieken is aangetoond dat frequent gebruik juist zou leiden tot verhoogde creativiteit en verminderde psychische problemen. Met persoonlijkheidstesten is aangetoond dat frequente gebruikers zich minder vaak zorgen maken, minder verlegen zijn en daarnaast hoger scoren op self-transcendence, een persoonlijkheidstrek die geassocieerd wordt met religieuze en spirituele gevoelens en ideeën. Er zijn wel enkele casestudies bekend van individuen die na ayahuascagebruik in een psychose zijn beland, maar vaak bleek dat deze personen daarnaast al jarenlang cannabis rookten (en dit combineerden met ayahuasca), of dat psychosegevoeligheid een bekende familietrek was, wat het leggen van causale verbanden vermoeilijkt.

Therapeutische werking

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de mogelijke therapeutische werking van ayahuasca. Zo heeft onderzoek reeds uitgewezen dat het een hoopvolle therapievorm is om depressie en angst- en verslavingsproblematiek te bestrijden. Veranderende activatiepatronen in de hersenen zouden hieraan ten grondslag kunnen liggen. Het Default Mode Network (DMN) is een netwerk in de hersenen dat geassocieerd wordt met denken over het verleden of de toekomst en afdwalende gedachten. Het wordt daarnaast ook geassocieerd met een manier van denken die kenmerkend is voor depressie en angstproblematiek. Opvallend is dat ayahuascagebruik ervoor lijkt te zorgen dat de belangrijkste gebieden in het DMN juist minder actief worden. In plaats daarvan is een toegenomen activatie te zien in gebieden die belangrijk zijn voor aandacht en executieve controle. Dit zou mogelijk de therapeutische werking kunnen verklaren, maar hier moet meer onderzoek naar worden gedaan.

In Nederland is ayahuascagebruik toegestaan in religieuze settings en zijn er verschillende centra waar je onder begeleiding een ceremonie kunt bijwonen. Mocht je in Zuid-Amerika een poging willen wagen, let er dan wel op dat je een betrouwbare en ervaren sjamaan uitkiest. Met de toegenomen populariteit liggen er altijd oplichters op de loer.

Bronvermelding
Dos Santos, R.G., Balthazar, F.M., Bouso, J.C. & Hallak, J.E.C. (2016). The current state of research on ayahuasca: a systematic review of human studies assessing psychiatric symptoms,
neuropsychological functioning, and neuroimaging. Journal of Psychopharmacology, 30(12), 1230-
1247.

Elsey, J.W.B. (2017). Psychedelic drug use in healthy individuals: A review of benefits, costs, and
implications for drug policy. Drug Science, Policy and Law, 3, 1-11.

Palhano-Fontes, F., Andrade, K.C., Tofoli, L.F., Santos, A.C., Crippa, J.A.S., Hallak, J.E.C., et al. (2015). The psychedelic state induced by ayahuasca modulates the activity and connectivity of the default
mode network. PLoS ONE 10(2): e0118143. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0118143

Strassman, R. (2001) DMT the Spirit Molecule. Rochester, VT: Park Street Press.