“En ze leefden nog lang en gelukkig…”. De laatste zin van een geromantiseerd sprookje? Niet in de Blue Zones. Fictie maakt hier plaats voor realiteit. Verspreid over de wereld zijn er vijf regio’s te vinden die allen aangeduid worden als een van de “blue zones“. De mensen die hier wonen, halen met gemak de leeftijd van 100, en doen dit ook nog eens in uiterst gezonde en gelukkige staat. Welke factoren spelen hierbij een rol en welke lessen kunnen wij als jongere generatie hieruit halen?

In 2004 ging journalist Dan Buettner in opdracht van National Geographic samen met een team van specialisten en onderzoekers erop uit om gebieden te identificeren waar mensen aantoonbaar langer én gezonder leefden. Dit resulteerde in de zogenoemde Blue Zones. Tot het rijtje kunnen worden gerekend: Sardinië (Italië), Okinawa (Japan), Nicoya (Costa Rica), Ikaria (Griekenland) en Loma Linda (Californië, USA). De regio’s vormen een ware inspiratiebron voor zowel beleidsmakers als gezondheidsgoeroes.

Fysiek en mentaal gezond

Als we de verscheidene documentaires moeten geloven, dan behoren gehoorapparaten, leesbrillen en rollators niet tot het alledaagse bezit van deze ouderen. Horen doen ze prima, hun ogen zouden niet onder doen voor die van een jongvolwassene, en lopen kunnen ze vaak ook nog zonder enige hulp. Opvallender is dat ze er ook cognitief amper op achteruit zouden gaan. Er worden weinig tot geen dementie- of alzheimersymptomen vastgesteld. Daarnaast zouden ze weinig psychische klachten ervaren. Verder worden risicofactoren zoals een hoge bloeddruk, diabetes of obesitas in veel lagere mate vastgesteld, wat zou resulteren in een lagere incidentie van hartproblematiek en andere orgaanfalen. De vraag is door welke factoren dit verklaard kan worden.

Omgevingsfactoren

Uit een Deense studie is gebleken dat onze genen slechts voor 20% verantwoordelijk zijn voor hoelang we leven, terwijl onze omgeving verantwoordelijk is voor de overige 80%. Het lijkt daarom met name om een combinatie van omgevingsfactoren te gaan, zoals eetgewoonten en sociale factoren, maar ook de geografische ligging en economische gesteldheid lijken van invloed. Wat namelijk opvalt is dat het (met uitzondering van Loma Linda) om regio’s gaat, die ten opzichte van de rest van hun land een lichte economische achterstand laten zien. Dit wordt gereflecteerd door een relatief laag bruto-inkomen per hoofd van de bevolking in deze regio’s.

Het valt tevens op dat deze regio’s relatief geïsoleerd liggen, ofwel omdat het een eiland betreft, ofwel omdat het om een hoger gelegen gebied in de bergen gaat. Het lijkt erop dat deze isolatie en economische achterstand ertoe hebben geleid dat de industrialisatie minder invloed heeft gehad op de traditionele leefstijl die al generaties lang de norm is in deze gebieden. Geen dure auto’s of fastfoodketens, maar gewoon de benenwagen pakken en je eigen worteltjes en courgettes verbouwen. Het mediterrane dieet, dat in elk van de regio’s wordt aangehouden, is dan ook een belangrijke gemeenschappelijke factor.

Natuurlijke beweging

Het eigenhandig verbouwen van voedingswaren levert naast de continue beschikbaarheid van organisch eten, tevens een gezonde portie arbeid op. Veel natuurlijke beweging blijkt dan ook een overeenkomst te zijn tussen de vijf regio’s. Ze hebben geen abonnement bij de sportschool, en ze rennen ook zeker geen marathons. Het is eigenlijk heel ironisch… We doen allemaal zo hard ons best om “gezond” te leven, dat we lijken te vergeten dat het helemaal niet natuurlijk is om jezelf twee uur lang af te peigeren in de sportschool. Ik denk dat ik eindelijk een excuus heb gevonden om niét te gaan sporten. You’re welcome.

Mindset

De honderdjarigen in de Blue Zones lijken er ook een bepaalde mindset op na te houden. Zo hebben ze allen een roeping in het leven, een reden om elke ochtend weer op te staan. De inwoners van Okinawa noemen dit “Ikigai” en de inwoners van Nicoya “plan de vida”. Dit geeft ze het idee dat ze bijdragen aan een groter goed, waardoor ze zich nodig voelen en gewenst. Daarnaast lijken ook alle inwoners bezig te zijn met het bewust terugdringen van stress. Dit doen ze door ’s middags een rustmomentje in te lassen. Dit kan bijvoorbeeld zijn in de vorm van een dutje, of een middaggebed. In Sardinië drinken ze een glaasje rode wijn.

Sociale factoren

Er zijn ook verscheidene sociale factoren van invloed, namelijk geloof en het belang van familie. Vrijwel alle honderdjarigen die in de Blue Zones leven, blijken tot een religieuze groep te behoren. Het creëren van een betrouwbare sociale cirkel en het gevoel hebben dat je ergens bijhoort, “belongingness” zoals de term in het Engels luidt, lijkt hier een belangrijke rol te spelen. Daar komt nog bij dat in elk van de Blue Zones, familie op één staat. Ouderen worden niet in bejaardentehuizen gestopt, maar juist thuisgehouden, waar ze met liefde door de jongere generatie verzorgd worden.

Je kunt je voorstellen dat al het bovenstaande ervoor zorgt dat de inwoners langer actief blijven, op zowel fysiek als cognitief en sociaal vlak. Dus, jongens en meisjes. Of je nou na het lezen van dit
artikel begint met het treffen van voorbereidingen voor je eigen groentetuintje, of jezelf eindelijk
gaat opgeven voor die cursus mindfulness waar je tante het al maanden over heeft; de tijd zal ons
leren welke effecten dit op jouw levensduur gaat hebben. Vergeet niet een dezer dagen even langs
te gaan bij opa of oma, want wie weet doe je ze daarmee een paar jaar extra cadeau. Ik ga in ieder
geval geld sparen voor een vliegticket naar Okinawa, Japan!

Bronnen
Buettner, D., & Skemp, S. (2016). Blue Zones: Lessons from the World’s Longest Lived. American Journal of Lifestyle Medicine, 10(5), 318-321.

Herskind, A. M., McGue, M., Holm, N. V., Sörensen, T. I., Harvald, B., & Vaupel, J. W. (1996). The heritability of human longevity: a population-based study of 2872 Danish twin pairs born 1870–1900. Human genetics, 97(3), 319-323.

Poulain, M., Herm, A., & Pes, G. (2013). The Blue Zones: areas of exceptional longevity around the world. Vienna Yearbook of Population Research, 87-108.