De liftdeuren gaan open en voor mijn voeten zie ik een plank. Rechts en links stijgen wolkenkrabbers boven me uit. De lucht is strakblauw en er vliegt een Apache helikopter over. Door de koptelefoon, die ik op heb, hoor ik een stem die vraagt of ik op de plank durf te gaan staan. Serieus? Ik heb hoogtevrees! Mijn hart bonkt als een bezetene en het zweet breekt me uit terwijl ik voetje voor voetje de plank op loop. Mijn blik gericht op de wolkenkrabber tegenover me. Alles om maar geen glimp van de diepte op te vangen. Als ik het einde van de plank heb bereikt, vraagt de stem of ik eraf durf te springen. Hoezo? Dan val ik te pletter! De stem probeert me gerust te stellen. Ik wil niet spingen. Dit is te spannend. Dan wordt gezegd dat ik weer de lift in mag. Ik volg de instructies en ben blij wanneer ik met beide benen weer op de grond sta. De koptelefoon en bril zet ik af. Met mijn verstand weet ik dat ik al die tijd met twee voeten op de grond heb gestaan, maar gevoelsmatig is het anders. Hoe dit kan? Door het gebruik van een Virtual Reality!

VR staat voor Virtual Reality ofwel virtuele werkelijkheid. Als je zo’n speciale bril (headset) op hebt, worden er twee net verschillende computerbeelden getoond, één voor elk oog. Dit levert een gecreëerde 3D wereld op die voor het gevoel echt is. Doordat je met die headset rond kan lopen, wordt het nog realistischer. Dat kan een hele mooie ervaring zijn. In mijn geval was het niet geheel zorgeloos en gezellig, door zwetende handen en een bonkend hart. Wat is nu eigenlijk het effect van deze realistische schijnwerkelijkheid?

Lichamelijke effecten

Negatieve effecten van VR-brillen die worden genoemd zijn misselijkheid en evenwichtsstoornissen. Een ander mogelijk negatief effect is bijziendheid. Hier is nog geen onderzoek naar gedaan. Wel is bekend dat langdurig schermgebruik bijziendheid kan veroorzaken. Een positief lichamelijk effect van Virtual Reality is het verminderen van pijn. Zo is gebleken bij een onderzoek met patiënten die ernstige brandwonden hebben. Door het spel ‘SnowWorld’ in te zetten, ervaren zij veel minder pijn tijdens het verwisselen van verband. Bij dit spel kom je met het gebruik van een VR-bril in een gesimuleerde wereld waarbij de patiënt sneeuwballen naar pinguïns gooit. Hierdoor wordt de aandacht niet op de pijn gericht.

Psychologische effecten

Er worden verschillende psychologische effecten genoemd van Virtual Reality. Zowel positief als negatief. De universiteit van Stanford heeft een onderzoek uitgevoerd waarbij testpersonen zichzelf te zien kregen in een virtuele spiegel. Deze persoon werd vervolgens dikker gemaakt. Om dit te voorkomen moesten de testpersonen gaan joggen. Het effect van sporten werd hierdoor meteen zichtbaar. Na het onderzoek bleken deze testpersonen ook daadwerkelijk gezonder te zijn gaan leven.  

Bij een ander onderzoek werden testpersonen in twee groepen verdeeld. De ene groep speelde een gewoon spel waarbij ze een boom om moesten zagen. Bij de andere groep werd gebruik gemaakt van een Virtual Reality headset en kregen ze een voorwerp in hun handen waarmee ze bij een virtuele boom zagende bewegingen moesten maken. Na afloop van deze spellen werd er een bekertje water omgegooid. Wat bleek? De testpersonen met de headset gebruikten veel minder papier om het water op te ruimen dan de mensen die een gewoon computerspel hadden gespeeld. Zij waren er, volgens de onderzoekers, milieubewuster van geworden. Dit onderzoek gaf aan dat je tijdens bepaalde VR spellen onbewust gaat nadenken.

Naast positieve effecten van Virtual Reality noemt VR-expert Jeremy Bailenson ook negatieve effecten zoals verslaving. Tevens merkt hij op dat door de realistische manier van schietspellen er een grotere kans is  dat we reallife moordenaars creëren. Daarom pleit hij ervoor dat deze schietspellen minder realistisch worden. ‘Virtual reality moet je gebruiken om dingen te doen die je in het werkelijke leven niet kunt doen. Niet de dingen die je in het werkelijke leven niet zou doen’, aldus Jeremy Bailenson.

Blootstelling

Ik kan me voorstellen dat mensen met hoogtevrees bepaalde dingen in het dagelijkse leven niet kunnen doen. Zoals in de Pagode van de Efteling stappen, met het vliegtuig mee, een berg beklimmen of genieten van het uitzicht in de Domtoren. Hoogtevrees kan behandeld worden door blootstelling aan deze angst. Hierbij ga je steeds een stapje verder (of in dit geval hoger) totdat je de hoogtevrees hebt overwonnen. Of in mijn geval: het minder mijn leven beheerst. Hoewel Virtual Reality tegenwoordig ingezet wordt bij de behandeling van angsten/fobieën, zoals je hier ook kunt lezen, heb ik het op de ‘old skool’ manier gedaan: werkelijke blootstelling. Ik durf inmiddels in de Pagode, met het vliegtuig mee, bergen te beklimmen en te kijken naar het uitzicht vanuit een kerk. Waarom dan toch zoveel angst op die plank? Blijkbaar ben ik nog niet klaar voor de virtuele wereld.

Bronnen:
https://www.nrc.nl/nieuws/2018/04/30/maak-vr-niet-te-realistisch-a1601353
https://www.bright.nl/bright-business/artikel/3932656/onderzoek-vr-erg-geschikt-bij-pijnbestrijding
https://micwatching.nl/2015/10/20/de-effecten-van-virtual-reality-op-ons-lichaam/
https://www.vr-expert.nl/virtual-reality-brillen-mogelijk-slecht-voor-ogen/