In een vorig blog kon je lezen wat zelfbeeld precies is en dat een negatief zelfbeeld (bewust of onbewust) een grote impact op je leven kan hebben. Maar hoe ontstaat een negatief zelfbeeld eigenlijk? Hierbij kunnen diverse oorzaken een rol spelen. Er kan natuurlijk ook sprake zijn van een combinatie van verschillende oorzaken.

Invloed van ouders

Allereerst heeft de relatie die je met je ouders hebt een grote invloed op hoe je over jezelf denkt. In het geval van mishandeling of misbruik in je jeugd, is het heel helder dat dit je zelfbeeld enorm kan (ver)vormen. Maar ook in minder extreme gevallen kan je zelfbeeld een deuk oplopen. Bijvoorbeeld als je ouders psychische klachten hebben, of als er een gezinslid ernstig ziek is en/of alle aandacht naar die persoon gaat. Een scheiding kan eveneens een forse impact op een kind hebben, vooral als de ouders te weinig oog hebben voor het (psychisch) welzijn van het kind, omdat zij te veel met hun eigen gevoelens bezig zijn. Al dit soort zaken kunnen ervoor zorgen dat je (onbewust) het gevoel krijgt dat je niet belangrijk bent, dat jouw wensen en grenzen er niet toe doen. En dat is natuurlijk heel bepalend. Bovendien herhalen deze patronen zich soms met toekomstige partners, wat het zelfbeeld nog verder doet afbrokkelen.

Pesten en foute vrienden

Iets anders dat funest kan zijn voor je zelfbeeld is gepest worden. Je moet je wel heel stevig in je schoenen staan om niet beïnvloed te worden door pesters die je dag in dag uit vertellen dat je niet leuk of goed genoeg bent. Ook als je een liefdevol thuis hebt, de kans is groot dat je er toch iets van gaat geloven. De impact van pesten is groot en kun je de rest van je leven met je meedragen. Verkeerde vriendschappen kunnen eveneens afbreuk doen aan je zelfbeeld. Dat is vooral tricky als jij aan een beter zelfbeeld wilt gaan werken. Mensen kunnen moeilijk met dat soort veranderingen omgaan en proberen je naar beneden te halen of klagen dat je zo bent veranderd. Soms is het subtieler en proberen ze jouw succesjes teniet te doen door ze minder speciaal te maken, of door snel over iets anders te beginnen. Je kunt jezelf dan afvragen of dit wel echte vrienden zijn.

Social media & reclame

Ook factoren die wat verder van je afstaan kunnen je flink beïnvloeden. Zo kunnen sociale media ervoor zorgen dat je een negatiever beeld van jezelf krijgt. Je ziet dat anderen allemaal leuke dingen doen en er knap uitzien door allerlei filtertjes. Dat kan twijfel oproepen. Is jouw leven te saai? Ben je niet sociaal genoeg? Zie je er wel goed genoeg uit? Reclames kunnen hetzelfde effect hebben. Knappe mensen met epische levens vol aantrekkelijke vrienden. Wie heeft dat nou? Jij in ieder geval niet.

Cultuur

Iets waar je misschien niet snel aan denkt is dat de Nederlandse cultuur je eveneens kan tegenwerken bij het creëren van een stevig zelfbeeld. Denk maar aan gezegden als ‘Niet naast je schoenen lopen’, ‘Niet je kop boven het maaiveld uitsteken’ en ‘Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. Trots zijn op jezelf wordt doorgaans niet gewaardeerd. Daarbij is ‘het goed doen’ de norm. Als je het goed doet, is dat geen compliment waard. Je hoort het alleen als er iets misgaat.  De nadruk ligt vooral op wat er allemaal nog beter kan. Zo wordt het beeld in stand gehouden dat het allemaal maar normaal is wat we doen en dat we nooit echt goed genoeg zijn. Voor sommige mensen zal dit een uitdaging bieden, maar als je een wankel zelfvertrouwen hebt, levert dit alleen maar bewijs dat je inderdaad niet goed genoeg bent.

Oorzaak onbekend

Als je niet precies weet waar jouw lage zelfbeeld vandaan komt, probeer dan eens op een rijtje te zetten welke zaken je dwarszitten. Waar loop je tegenaan? Welke gevoelens roept dat bij je op? Als je dit helder voor jezelf kunt krijgen, dan heb je een goed aanknopingspunt om de oorzaak te vinden. Overigens is het weten van de oorzaak niet noodzakelijk voor het verbeteren van het zelfbeeld. Veel van de technieken die helpen bij het opbouwen van een steviger zelfbeeld zijn erop gericht om het huidige gedrag als het ware te overschrijven. Het zijn praktische opdrachten, waarbij je niet per se naar het verleden hoeft te kijken. Hierover meer in een volgend blog.

Bronnen:
https://mentaalgezond.nl/2017/07/18/social-media-factor-spelen-depressie/
De Neef, M. (2010). Negatief Zelfbeeld. Amsterdam: Uitgeverij Boom