Dit gastblog is geschreven door Saniya Ozir. Na het behalen van een certificaat in de Sociale Psychologie, volgt ze de opleiding Toegepaste Psychologie. Daarnaast is ze druk bezig met het opdoen van allerlei soorten werkervaring, het ontplooien van haar interesses en het verder ontwikkelen van haar persoonlijke kwaliteiten. Saniya heeft veelzijdige interesses voor onder andere vormgeving, fotografie, schrijven (zowel zakelijk als creatief schrijven en het kunstzinnig schrijfschrift op zichzelf staand, lees: schoonschrijven), lifestyle, de beauty & fashion industrie, meditatie, voedingsleer, marketing, wetenschap, psychologie en cultuur in de breedste zin van het woord; muziek, dans, eten, taal, landen, religies en etniciteiten. 

Er is een reden voor het feit dat koeien meer melk produceren wanneer men Mozart voor hen afspeelt. Het is geen toeval dat planten beter gedijen wanneer er muziek op de achtergrond te horen is. Het beweegt ons, ontroert ons, motiveert ons, roept bepaalde associaties en herinneringen op: het vertelt een verhaal. Het komt voor in alle culturen over de hele wereld… muziek, het is de enige kunstvorm waarvoor dieren en zwakzinnigen zo gevoelig zijn.

Het maken en/of beluisteren van muziek kan erg amuserend zijn en heeft ook nog eens vele voordelen. Deze zijn grotendeels onzichtbaar voor het oog, maar hebben een mentale, psychologische en soms zelfs spirituele uitwerking. Als baby zijnde konden we al vanaf onze vijfde maand reageren op ritmiek. Dit is veelzeggender dan het gesproken woord. De invloed van muziek op ons humeur is in het hedendaagse leven nummer één reden waarom men naar muziek luistert. Als emoties niet geuit worden kan depressie, angst of agressie een gevolg zijn. Muziek is een algemeen geaccepteerd middel om dit te uiten. Naast dat je er muzikaler van wordt, zorgt het ook voor minder voor de hand liggende capaciteiten zoals een versterkt immuunsysteem, een toename van je visuele behendigheid en een hogere tevredenheid over je dagelijkse bezigheden op fysiek en relationeel gebied, doordat het mensen samenbrengt en zij zich met elkaar synchroniseren.

Onderzoeksresultaten

Volgens medische onderzoekers kan muziek ook een geneeskrachtige werking hebben. Het beïnvloedt de hersenen dusdanig, dat er stoffen aangemaakt worden die voor genezing kunnen zorgen. Uit een onderzoek van Lombard uit 1887 bleek namelijk dat het menselijke zenuwstelsel reageert op muziek. Later werd duidelijk dat de endocriene klieren in ons lichaam (onder meer de hypofyse en de schildklier), door de muziek meer secreten (hormonen) afscheiden. De klieren geven deze hormonen direct af aan het bloed. Bekend is dat veel ziektes worden veroorzaakt door tekorten van deze secreten. Op basis daarvan kan men concluderen dat er door de verhoogde hormoonproductie, diverse ziektes kunnen worden voorkomen. Onder andere epilepsie, hysterie en allerlei andere zenuw- en hersenziekten bleken gedeeltelijk tegengehouden te kunnen worden door muziek. Het geheugen kon terugkeren, verlamde spieren werden opnieuw geactiveerd en tijdelijke zwakzinnigheid werd uitgebannen.

Belangrijke rol bij rehabilitatie

Daarnaast toont een onderzoek van Tsai uit 2013 aan, dat muziek een belangrijk rol speelt in de rehabilitatie na een beroerte. Ongeveer 60% van de mensen die een beroerte hebben ondergaan, houden schade over in de visuele delen van de hersenen. Als gevolg hiervan kan men lijden aan ‘visuele verwaarlozing’. Dit houdt in dat er een bewuste gewaarwording van ‘zicht’ verloren gaat aan de tegenovergestelde kant waar de hersenbeschadiging heeft plaatsgevonden. Mensen die veel naar muziek luisteren, zouden een grotere kans hebben dat hun zicht terugkeert volgens het onderzoek.

Zo toont ook wetenschappelijk onderzoek aan dat een goede melodie kan zorgen voor herstel van allerlei medische kwalen en klachten van psychosomatische aard (fysieke klachten door een mentale oorzaak). Het kan helpen bij hartproblemen, door een verhoogd hartritme te laten zakken, steun bieden bij onzekerheden, een te hoge bloeddruk laten dalen en zorgen voor een vermindering van stress, doordat de afgifte van het stresshormoon cortisol wordt verlaagt en het beloningssysteem wordt geactiveerd.

Verbindende rol

Ook een neurologisch onderzoek van Gottfried Schlaug heeft aangetoond dat er allerlei positieve uitwerkingen in de hersenen plaatsvinden. Bij kinderen die musiceren, wordt de verbindingsbalk tussen de beide hersenhelften (het corpus callosum) groter. Die hersenhelften gaan daardoor vervolgens beter met elkaar communiceren. Daarnaast neemt de ontwikkeling van het empathische vermogen toe, doordat de overbrugging van de voorkant naar achteren (orbitofrontaal), gestimuleerd wordt en dit is een enorm belangrijk gebied voor de sociale cognitie. Bij musici zie je het volume van dit soort baansystemenen sterk toenemen. Breinwetenschapper Erik Scherder signaleert ook gunstige effecten van muziek. Hij vertelt dat muziek luisteren en spelen onze breinnetwerken niet alleen actief houdt, het versterkt ze ook. De muzieknetwerken blijken intensief verbonden te zijn met de taalgebieden, waardoor muziek ook ons taalgevoel kan stimuleren

Muziektherapie

Als we kijken naar de uitkomsten van de bovengenoemde onderzoeken is het geen wonder dat muziektherapie wordt toegepast. Muziektherapie (ook wel melotherapie genoemd), is een vorm van preverbale psychotherapie, waarbij muzikale middelen therapeutisch worden ingezet, om verandering, ontwikkeling, stabilisatie of acceptatie te bewerkstelligen op emotioneel, gedragsmatig, cognitief, sociaal of lichamelijk gebied. Er zijn twee technieken te onderscheiden: de actieve techniek waarbij men zelf muziek maakt en de receptieve methode, waarbij er naar muziek geluisterd wordt.

Geluidsgolven en hun effect

Achtergrondkennis over de opbouw van muziek, geeft wellicht beter inzicht over het inzetten van muziek op de psychologische werkvloer. Tegenwoordig zijn er bepaalde soorten muziek die specifiek gemaakt zijn voor meditatie of ter stimulans van het positief denken.  Deze worden isochronische tonen genoemd en maken gebruik van alfa-, bèta-, thèta-, delta- en gamma-golven of frequenties om zo toegang te verwerven tot bepaalde delen van de hersenen.  Nadat de geluidsgolven door onze trommelvliezen worden opgevangen, worden deze omgezet in elektrische signalen, die in de hersenen worden verspreid door neurotransmitters en zorgen voor onder andere positieve denkpatronen.

Geluidsgolven en specifieke doeleinden

Alfa (7.5-14Hz)
Deze golven zorgen voor een diepe ontspanning en bevorderen het verbeeldings- en visualisatievermogen en het geheugen-, leer- en concentratievermogen.

Bèta (14-40Hz)
Deze golven worden geassocieerd met bewustzijn, alertheid, logica en kritisch redeneren, wat in de praktijk helpt bij stress, angst en rusteloosheid.

Thèta (4-7.5Hz)
Deze golven zijn aanwezig in diepe meditatie, zoals bij de REM-droomtoestand. De golven zitten tussen het in slaap vallen (Alfa) en ontwaken uit diepe slaap (Delta) in. Ze worden ook wel beschouwd als een spirituele verbinding.

Delta (0.5-4Hz)
Deze golven zijn de langzaamste en komen voor tijdens diepe slaap en transcendente meditatie. Deze wordt beschouwd als toegangspoort tot de geest en het onderbewustzijn,  waar ontvangen informatie niet beschikbaar is in het bewustzijn. Dit wordt vaak gekoppeld aan een genezingsproces.

Gamma (boven 40 Hz)
Deze golven zijn pas recentelijk waargenomen. In deze frequentie is er een sterk mentale activiteit, wat zich uit in waarneming, erkenning, oplossen van problemen en bewustzijn.

In Nederland wordt muziektherapie vooral ingezet als vorm van gedragstherapie. Muziektherapie wordt ook vaak ingezet bij behandelingen met verstandelijk gehandicapten. Doordat taal bij de muziektherapeutische behandeling nauwelijks een rol hoeft te spelen, is deze behandelvorm uitermate geschikt voor deze doelgroep. Het gaat daarbij niet om de behandeling van de verstandelijke handicap zelf, maar van psychische moeilijkheden die naast de verstandelijke handicap voorkomen.

Naar mijn mening is muziektherapie een erg bijzondere, effectieve en zelfs leuke manier om een positief resultaat te bereiken. Het verdient daarom, wat mij betreft, extra aandacht.

Bronnen
Sining in the brain – Erik Sherder
https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/
https://www.comunicazione.nl/muziek-en-emotie-zitten-dichtbij-elkaar/
https://newscientist.nl/nieuws/neuropsycholoog-erik-scherder-muziek-geeft-een-beter-leven/