Bedrijven zijn in staat tot inspirerende daden. Denk aan sponsoring van goede doelen, innovaties, of het nastreven en uitvoeren van een zo groen mogelijk beleid. De vraag is echter of het achter de voordeur net zo inspirerend is, zowel qua bedrijfsvoering als werksfeer. Wat voor tol eist een spreekwoordelijke aureool boven je bedrijfslogo? Hoeveel uren stress zitten er in de uiteindelijke producten of diensten? Het lijkt soms wel of er een negatieve correlatie tussen geldelijke en psychologische winst bestaat.
Zowel factoren tussen bedrijven als binnen bedrijven lijken hiertoe bij te dragen. Denk bijvoorbeeld aan het bekrachtigen van onrealistische verwachtingen: je klant zadelt je met een hoop ongemak op omdat hij of zij binnen een veel te kort tijdsbestek een dienst, product of prijs van je verlangt – en het vervolgens nog krijgt ook, want je manager hijgt onaangenaam in de nek: denk aan de cijfers, en het bedrijfsimago.
Ook collega’s dragen graag hun steentje bij: de verkoper heeft voor een mooi bedrag verkocht, heel goed. Maar nu moet de rest van de organisatie aan de slag, en die krijgt vaak geen provisie. De verantwoordelijkheid voor het beloofde of gevraagde wordt doorgeschoven naar de volgende raderen in het uurwerk van gestroomlijnde dienstverlening of productlevering. Deze grenzen tussen bedrijven en takenpakketjes zijn vaak de ontstaansplaatsen van stress doordat ze voor veel mensen ook de grenzen van hun verantwoordelijkheid aangeven. Concessies en beloftes van de een komen op het bord bij de ander terecht, en dat ligt al vol met andere miscommunicaties die tamelijk zwaar op de maag liggen. Zo wordt een driegangenmenu van langdurige stress, slechte communicatie en een beperkt gevoel van persoonlijke controle geserveerd: hoofdingrediënten voor een burn-out, waar niet iedere persoon tegen gewapend is.
De ‘oplossing’
Hoe kun je jezelf daar tegen wapenen? Doe net als de persoon voor jou, waan jezelf veilig binnen de muren van je takenpakket. Slinger je verantwoordelijkheid eroverheen en laat een ander de ballen maar hooghouden. Dat werkt soms, maar niet altijd, en zeker niet als het chronisch is. Dan noem je het slechte bedrijfsvoering. Als er vervolgens mensen uitvallen met klachten zoals een burn-out vergeet de werkgever nog wel eens dat het hierbij vaak om een opeenstapeling van klachten gaat, thuis en op het werk. Alleen worden die van de thuissituatie gebagatelliseerd en die van het werk onder de mat geschoven – waar in zo’n geval ook nog wel eens het verantwoordelijkheidsgevoel van de werkgever te vinden is.
Een betere oplossing, met een glansrol voor communicatie
Mensen moeten leren over de muren van hun takenpakketjes heen te kijken en het bedrijf als een systeem te zien: een product of dienst is een optelsom van benodigde uren, van de voordeur tot de achterdeur. Dat wordt hoog in de geldboom, tussen de takken van twee keer modaal nog wel eens vergeten. Misschien belemmeren de bladeren het zicht omlaag? Schuiven met verantwoordelijkheden werkt niet. Je verplaatst slechts de mogelijke stress binnen het bedrijf. Dus niet alleen de mogelijke stressoren, maar ook de resulterende spanningen en transacties presenteer je in een vlaag van egoïsme aan je collega’s. Kom maar op met die cognitieve beoordeling!
Deze manier van werken lijkt tijd en geld te kosten, het persoonlijke gevoel van controle te verlagen, en de werkdruk of tijdsdruk te verhogen. Nee, beter is het om eens na te gaan waar het zand in de raderen gestrooid wordt, en waarom. Wordt er onrealistisch veel van je verwacht? Verkeerd afgestemde takenpakketjes? Een bonussysteem dat slechts ieder individu evalueert en niet het uiteindelijke functioneren van het bedrijf als geheel? Of hebben sommigen misschien niet door dat ze met de gedragingen die ze stellen direct of indirect de gezondheid van anderen op de proef stellen? Ja, je bent verantwoordelijk voor jouw takenpakket, maar je verantwoordelijkheidsgevoel moet deze grenzen overstijgen, en overlappen met het verantwoordelijkheidsgevoel van je collega’s.
Communicatie is hierbij van groot belang. Het is een op maat gemaakt deksel op de doos van werkstress, een vinger in de dijk die negatieve gezondheidseffecten lekt: en daar sijpelt water uit waar je liever niet in rond spartelt – ook niet als het goed betaalt.
Game over
Helaas communiceren sommige mensen net zoals ze seks hebben: er is een gever, er is een ontvanger, en de rolverdeling is altijd dezelfde. Dat is geen teamwerk, en ook niet bepaald inspirerend: het leidt slechts tot een stortvloed aan stressbronnen die mensen, misschien uit zelfbehoud, ertoe aan zet om zoveel mogelijk verantwoordelijkheid door te schuiven naar het volgende bureau. Voor de werkgever komt de high score in zicht – wat een omzet, de dollartekens schitteren in zijn of haar ogen. Maar voor de werknemer is de kans groot dat de laatste bal de psychische defensie geslecht heeft: game over.
