De een is beter in het vinden van de weg dan de ander. Vooral in een onbekende omgeving kan dit erg lastig zijn. Opvallend is dat wanneer we de weg zoeken, we bijvoorbeeld de autoradio zachter zetten of even niet meer babbelen met de bijrijder, alsof we dan beter kunnen nadenken over waar we heen moeten. Hoe komt het dat we in een bekende omgeving wel kunnen multitasken, maar wanneer we de weg moeten zoeken dit niet lijken te kunnen?

Bestaat multitasken?

We denken vaak dat we meerdere dingen tegelijk kunnen doen, maar in werkelijkheid switchen we snel tussen meerdere taken. Wanneer je bijvoorbeeld autorijdt en praat met iemand wisselt je aandacht continu van het gesprek naar de weg en terug. We kunnen onze aandacht maar op één ding tegelijk richten. Andere dingen in de omgeving worden dan niet bewust waargenomen, zodat we ons goed kunnen focussen op wat belangrijk is. Dit is wat selectieve aandacht genoemd wordt. Selectieve aandacht werkt in twee richtingen, bottom-up en top-down. Bij bottom-up verwerking is er iets in de omgeving dat onze aandacht trekt, zoals bijvoorbeeld het horen van je naam. Top-down verwerking vindt plaats wanneer we bewust onze aandacht ergens op richten, bijvoorbeeld op het zoeken van de juiste radiozender. Deze twee processen zorgen ervoor dat je van de ene taak naar de andere kan switchen, waardoor het lijkt alsof je taken tegelijk doet. Tegelijkertijd muziek luisteren en praten in een bekende omgeving lijkt dan ook geen probleem te zijn, maar waarom dan wel wanneer we ergens niet bekend zijn?

Automatisme

Wanneer we ergens bekend zijn hoeven we niet meer de weg te zoeken, sterker nog het lijkt erop alsof we niet hoeven na te denken om goed te rijden. Dit komt doordat we dezelfde weg zo vaak hebben afgelegd dat het automatisch gaat. Wanneer we een taak automatisch doen hebben we hersencapaciteit over om na te denken over een tweede taak en kunnen we dus wel tegelijk bijvoorbeeld een gesprek voeren. Onze aandacht gaat dan naar het gesprek met de bijrijder. Maar let wel op! Gegeven dat multitasken niet bestaat is dit dus niet veilig, omdat je aandacht niet bij het verkeer is.

Wanneer we ergens voor het eerst zijn, moeten we wel nadenken over waar we heen moeten. Dit vraagt veel van de hersenen en vergt al onze aandacht. Focussen op andere dingen dan de weg zorgt voor een verstoring van het ruimtelijk leren, wat we juist nodig hebben bij het zoeken. Een radio geluid op de achtergrond of een pratende bijrijder kunnen er dan al voor zorgen dat we afgeleid worden en verdwalen. De enige logische oplossing hiervoor is de bijrijder de mond snoeren en de radio uitzetten.

Stereotype

Nu denken de vrouwen onder ons misschien dat dit alleen voor mannen geldt, vrouwen kunnen toch veel beter multitasken? Uit onderzoek is juist gebleken dat er geen verschil is tussen hoe goed en snel mannen en vrouwen kunnen switchen tussen taken. Dit stereotype lijkt dus helemaal niet waar te zijn. Meerdere taken tegelijk doen zorgt zowel bij mannen als vrouwen voor minder goede prestaties dan wanneer er één taak tegelijk gedaan wordt. Zo zie je maar, het is beter om gewoon één ding tegelijk te doen, ook tijdens het autorijden.

Deze gastblog is geschreven door Kim Doornhein, student psychologie.

Bronnen:
– Albert, Reinitz, Beusmans & Gopal (1999). The Role of Attention in Spatial Learning during Simulated Route Navigation.
– Hirsch, Koch & Karbach (2019). Putting a stereotype to the test: The case of gender differences in multitasking costs in task-switching and dual-task situations.
– Johnston & Dark (1986). Selective attention.
– Lee, Lee, Bärgman, Lee & Reimer (2018). How safe is tuning a radio?: using the radio tuning task as a benchmark for distracted driving.
– Schneider, Beste & Wascher (2012). On the time course of bottom-up and top-down processes in selective visual attention: An EEG study.
– Strayer, Turrill, Cooper, Coleman, Medeiros-Ward & Biondi (2015). Assessing Cognitive Distraction in the Automobile.