Elke zaterdagavond zitten er weer miljoenen mensen aan de buis gekluisterd voor het programma ‘Wie is de mol?’. Quest heeft een kort filmpje gemaakt, waarin het succes van Wie is de mol wordt besproken. Maar welke factoren spelen nog meer een rol in het succes van dit programma?
De Molloten
Eerst iets over Molloten. Ja echt, molloten. Zo worden de fans van Wie is de mol genoemd. Zij vertoeven trouw elke zaterdagavond met een mollenboekje en schrijfgerei – liefst in de vorm van een wie is de mol -pen – voor de tv, op zoek naar antwoorden op de vele vragen die in hun hoofden opborrelen tijdens hun zoektocht naar de mol. Voor hen duurt een aflevering niet een uurtje, maar een hele week tot de volgende aflevering. Op speciale Wie is de mol forums wordt druk gespeculeerd over mogelijke verborgen aanwijzingen, dubbele betekenissen en andere raadselachtige taferelen. Zelfs een t-shirt of een broekspijp wordt verdacht. Hoe komt het toch dat Wie is de mol elk jaar opnieuw weer een kijkcijferkanon is en de hersenen van zoveel mensen laat kraken?
Montage
Een verklaring voor het succes is er de slimme montage. Er worden elk jaar een aantal hints verstopt in het programma, die naar de mol refereren. Het gevolg is dat er bij de kijker een echte zoektocht ontstaat naar de mol. In combinatie met hier en daar een spannend onheilspellend muziekje, het accentueren van bepaalde uitspraken van kandidaten en natuurlijk de prachtige locaties, ontpoppen de kijkers zich thuis op de bank als ware detectives.
Verslavende werking
Het programma schijnt ook een verslavende werking te hebben op de kijkers. Net zoals bij andere verslavingen heeft dit te maken met een stofje in de hersenen: Dopamine. Dit stofje is gerelateerd aan het beloningssysteem in de hersenen. Het zorgt ervoor dat je je gelukkig en tevreden voelt. Het gevoel dat je krijgt van het kijken naar Wie is de mol, zorgt ervoor dat je de volgende keer weer graag wilt kijken, omdat je dan het prettige gevoel weer zult ervaren. Het is het zoeken naar informatie, en uiteindelijk naar de mol, wat de dopamine aanwakkert en ervoor zorgt dat kijkers steeds weer opnieuw willen kijken. Het is een zoektocht met een psychologische laag: het gedrag van de kandidaten staat centraal. Het observeren van dit gedrag kan tot gevolg hebben dat je als kijker steeds meer overtuigd raakt van ‘jouw’ mol.
De kandidaten vormen onderling ook vaak complotjes met elkaar, om bijvoorbeeld informatie of vrijstellingen uit te wisselen. Dit is voor de kijker ook een interessante aangelegenheid. Deze complotjes brengen vaak verwarring met zich mee en zorgen voor spanningen tussen de kandidaten onderling. En zijn spanning en sensatie niet ook de sleutels tot een succesvol programma?
Tunnelvisie
Aan het begin van iedere uitzending zijn de volgende -inmiddels legendarische- woorden te horen: Trust Nobody. Toch zorgen deze woorden vaak niet voor een meer kritische blik bij de kijker, want vaak ben je er juist helemaal zeker van wie de mol is (tot deze kandidaat afvalt en je een nieuwe mol moet gaan aanwijzen, maar die is dan zeker de mol!). Herken je dit? Dan heb jij waarschijnlijk, samen met vele andere kijkers, te maken met tunnelvisie. Bij tunnelvisie is je blikveld beperkt. Je kijkt dus door een ‘tunnel’ naar bepaalde zaken en daardoor kun je andere aspecten over het hoofd zien. Bij Wie is de mol laat dit zich zien door alleen op de kandidaat te letten die jij verdenkt. De andere kandidaten zijn leuk voor het programma, maar zijn sowieso niet De Mol. Als je (denk aan het verdachte T-shirt of de broekspijp) een kandidaat verdenkt, zal je alles wat deze kandidaat doet en zegt verdacht vinden.
Conclusie
Wie is de mol lijkt met zijn mooie omgevingen, mysterieuze sfeer en interessante complotjes een verslavende werking te hebben op de kijkers. Daardoor kun je helemaal opgaan in de zoektocht naar DE mol. Overal zie je aanwijzingen die jouw theorie bevestigen: ‘Zie je wel, hij zei ‘ondergronds’ en ‘blind vertrouwen’: een mol leeft ook onder de grond en is ook blind!’. Voor de nieuwe kijkers: Voor je het weet zit ook jij met je mollenboekje voor de buis, op zoek naar bevestiging. Maar let op: niets is wat het lijkt…
Bronnen:
Quest NL, 2016
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/102621-ik-heb-altijd-gelijk-tunnelvisie.html
